Mùa chốt thưởng ban lãnh đạo: Thưởng, phạt có phân minh?

Nhiều doanh nghiệp khác cũng có chính sách thưởng xứng đáng cho lãnh đạo nếu đạt được kết quả kinh doanh tích cực.

Lãnh đạo nhiều doanh nghiệp nhận thưởng

Tại Công ty cổ phần (CTCP) Vàng bạc Đá quý Phú Nhuận (PNJ), khoản thưởng được trình cổ đông trong nhiều năm qua cho Ban lãnh đạo Công ty cụ thể là: Nếu đạt kế hoạch lợi nhuận sau thuế, thưởng 1,5%/lợi nhuận cho HĐQT và Ban điều hành, loại trừ yếu tố bất thường về đầu tư tài chính. Nếu vượt kế hoạch lợi nhuận sau thuế: Thưởng 20%/phần vượt kế hoạch lợi nhuận sau thuế cho HĐQT và Ban điều hành.

Trong năm 2017, tổng mức thưởng đạt và vượt kế hoạch cho HĐQT và Ban điều hành PNJ là 33,8 tỷ đồng và kế hoạch này tiếp tục được đề ra cho năm tài chính 2018. Năm 2018, PNJ lên mục tiêu đạt 13.727 tỷ đồng doanh thu thuần, tăng trưởng 25% so với năm 2017, mục tiêu lợi nhuận sau thuế đạt 882,4 tỷ đồng, tăng trưởng 22%.

Báo cáo tài chính của PNJ cho biết, lũy kế 9 tháng đầu năm, Công ty đạt 10.507 tỷ đồng doanh thu thuần và 694,4 tỷ đồng lợi nhuận sau thuế, lần lượt tăng 35% và 37% so với cùng kỳ năm trước. Lãnh đạo PNJ cho biết, dự kiến kết quả năm 2018, lợi nhuận sẽ vượt 10% kế hoạch năm.

Như vậy, Ban lãnh đạo Công ty sẽ tiếp tục được nhận mức thưởng tối thiểu là 1,5% lợi nhuận sau thuế (do đạt kế hoạch), tương đương 13,2 tỷ đồng. Trong năm 2018 vừa qua, PNJ cũng "chơi lớn" khi phát hành cổ phiếu thưởng tỷ lệ 50%, ngoài ra còn phát hành cổ phiếu ESOP tỷ lệ 3% cho cán bộ chủ chốt có đóng góp xuất sắc cho Công ty.

Không riêng PNJ, nhiều doanh nghiệp khác cũng có chính sách thưởng xứng đáng cho lãnh đạo nếu đạt được kết quả kinh doanh tích cực, trong đó có CTCP Tập đoàn Hòa Phát (HPG). Năm 2017, với mức lợi nhuận thu về hơn 8.015 tỷ đồng, Hòa Phát đã trích lập 80 tỷ đồng thù lao cho HĐQT, khoản này bằng 1% lợi nhuận sau thuế và 101 tỷ đồng quỹ khen thưởng Ban điều hành, tương ứng 5% phần vượt kế hoạch lợi nhuận sau thuế năm. Tại Đại hội đồng cổ đông thường niên 2018, cổ đông đã nhất trí tiếp tục duy trì mức thưởng này cho Ban lãnh đạo HPG.

So với mục tiêu doanh thu 55.000 tỷ đồng và 8.050 tỷ đồng lợi nhuận sau thuế, ông Trần Đình Long, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Hòa Phát cho biết, sau 11 tháng đầu năm, cơ bản Công ty đã hoàn thành kế hoạch kinh doanh. Cụ thể, lũy kế 11 tháng, doanh thu đạt trên 50.000 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế thu về 8.100 tỷ đồng, tương ứng vượt kế hoạch lợi nhuận đề ra.

Trong khi đó, ông lớn ngành xây dựng là CTCP Xây dựng Coteccons (CTD) có hẳn chính sách khuyến khích Ban điều hành giai đoạn 2016 - 2020 bao gồm thưởng cổ phiếu và tiền mặt. Nhắc đến Coteccons, nhà đầu tư nhớ ngay tới triết lý của ông Nguyễn Bá Dương - Chủ tịch HĐQT để có được những nhân viên trung thành: "Tôi được 10 đồng thì họ cũng được 7 đồng” và điều này thể hiện ngay trong chính sách đối với nhân viên của Công ty.

Năm 2017, sau khi chốt kết quả hoạt động kinh doanh, với mức thưởng 6% lợi nhuận sau thuế tương ứng 99,1 tỷ đồng, CTD đã chi ra 15,1 tỷ đồng tiền mặt thưởng cho Ban điều hành. Ngoài ra, Công ty cũng thông qua việc phát hành 900.000 cổ phiếu ESOP, tương ứng tỷ lệ 1,15% cho cán bộ công nhân viên chủ chốt. Từ năm 2015 đến nay, CTD luôn thực hiện phát hành ESOP hàng năm để khuyến khích cán bộ nhân viên. 

Theo phương án HĐQT vừa phê duyệt ngày 27/12/2018, nhằm động viên tập thể cán bộ nhân viên đã nỗ lực phấn đấu đạt kết quả kinh doanh vượt bậc năm 2017, 900.000 cổ phiếu ESOP sẽ được phát hành cho cán bộ chủ chốt của Công ty với mức giá 56.000 đồng/cổ phiếu (hiện thị giá của CTD trên thị trường xấp xỉ 160.000 đồng/cổ phiếu). Như vậy, chỉ nhận cổ phiếu ESOP, mỗi cán bộ của Coteccons cũng đã lãi hơn 100.000 đồng trên mỗi cổ phiếu nhận được.

Mức thù lao HĐQT và Ban kiểm soát của CTD năm 2018 tiếp tục được xác định là 0,75% lợi nhuận sau thuế thuộc cổ đông công ty mẹ. Điều này gắn trách nhiệm của các nhân sự quản lý đối với sự tăng trưởng lợi nhuận của Công ty.

Năm 2018, CTD lên mục tiêu 28.000 tỷ đồng doanh thu hợp nhất và 1.500 tỷ đồng lợi nhuận. Tuy kế hoạch có đi lùi do doanh nghiệp chủ động giảm tốc, xác định chiến lược dài hơi, song dự kiến năm 2018, CTD vẫn hoàn thành mục tiêu khi lũy kế 9 tháng đã hoàn thành 79% kế hoạch lợi nhuận (1.191 tỷ đồng).

Hoặc tại FPT, năm 2018, lương cho các thành viên điều hành được dự kiến là 10,76 tỷ đồng, thưởng cho các thành viên điều hành không quá 0,49% trên tổng lợi nhuận trước thuế. 

Cẩn trọng những biến tướng

Quyền lợi và nghĩa vụ của ban lãnh đạo cần được gắn chặt với nhau và gắn với sự phát triển bền vững của một tổ chức, phản ánh qua mức lương thưởng hàng năm của công ty, không chỉ dừng lại ở cán bộ cấp cao, mà cần được mở rộng đến các nhân viên trong toàn doanh nghiệp. Tuy vậy, tại phần lớn các doanh nghiệp vừa và nhỏ, điều này vẫn chưa được quan tâm đúng mực.

Tại CTCP Bến xe Miền Tây (WCS), Kiếm toán Nhà nước sau khi kiểm toán báo cáo tài chính doanh nghiệp năm 2017 đã điều chỉnh nhiều hạng mục. Trong đó, một trong những lý do khiến lợi nhuận sau thuế được điều chỉnh tăng 826,6 tỷ đồng là do Công ty đã trích thừa quỹ tiền thưởng của người quản lý hơn 683 tỷ đồng so với nghị quyết được công ty mẹ thông qua.

Năm 2017, WCS chi thưởng hơn 1 tỷ đồng cho người quản lý Công ty, trong khi kế hoạch tối đa chưa đến 370 triệu đồng.

Đầu năm 2018, sau cuộc kiểm toán báo cáo tài chính, cũng như các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn nhà nước năm 2016 của Tổng công ty Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco - SAB), Kiểm toán Nhà nước đã tuýt còi doanh nghiệp này vì chi thưởng cho người quản lý không hợp lý khi so với người lao động và không đảm bảo quản lý chung của nhà nước.

Thực tế, việc chi thưởng cho ban lãnh đạo không được thông tin minh bạch, có sự chênh lệch quá lớn giữa bộ phận quản lý với nhân viên sẽ tạo ra những bất bình trong nội tại doanh nghiệp, từ đó dẫn tới những ảnh hưởng tiêu cực với hoạt động sản xuất - kinh doanh và sự phát triển bền vững của công ty.

Bên cạnh đó, vẫn tồn tại trường hợp doanh nghiệp cố tình đặt kế hoạch thấp để nhận được mức thưởng vượt chỉ tiêu, khiến niềm tin của nhà đầu tư vào doanh nghiệp nhanh chóng phai nhạt. Đơn cử trường hợp của Đường Quảng Ngãi (QNS), khi Công ty liên tục đặt kế hoạch thấp hơn rất nhiều so với tiềm năng, với nguyên nhân là liên quan đến hệ thống lương thưởng nội bộ.

Cụ thể, năm 2018, QNS ước lợi nhuận đạt 1.097 tỷ đồng, trong khi kế hoạch đề ra chỉ ở mức 194 tỷ đồng. Năm 2019, Công ty tiếp tục đặt mục tiêu lợi nhuận chỉ khoảng 199,2 tỷ đồng. Dù điều này liên quan đến chế độ của cán bộ công nhân viên, song bên cạnh đó, lợi ích của nhà đầu tư cũng cần được QNS quan tâm hơn nữa.

Nguyên Minh