Bước đi cần thiết, giải pháp đột phá
Sau khi được thảo luận tại tổ, Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam đã được Quốc hội thảo luận tại hội trường cuối tuần qua. Trong 17 lượt ý kiến phát biểu, có tới 3 đại biểu đăng đàn 2 lần, cho thấy sự quan tâm đặc biệt của Quốc hội với vấn đề rất mới, rất khó này.
Dù còn có những băn khoăn nhất định, song các ý kiến phát biểu đều tán thành sự cần thiết lập Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam. “Lập Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam là một điều kiện rất cần thiết để giúp Việt Nam có thể cất cánh cùng với sự phát triển của tài chính quốc tế”, đại biểu Nguyễn Quang Huân (Bình Dương) nhận xét.
Theo vị đại biểu Bình Dương, các nhà đầu tư tài chính và chuyên gia đều tin rằng, với tốc độ phát triển kinh tế và vị trí của Việt Nam hiện nay, hoàn toàn có thể mở một trung tâm tài chính quốc tế tầm cỡ khu vực, có thể thu hút được sự quan tâm của các nhà tài chính quốc tế.
“Xây Trung tâm tài chính quốc tế tại TP.HCM và Đà Nẵng là một giải pháp đột phá, phù hợp với mục tiêu đưa đất nước ta tiến lên phía trước, có vị thế vững chắc trong kỷ nguyên vươn mình, hội nhập sâu rộng”, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) nhận xét.
Góp ý về những nội dung cụ thể, vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm là một số chính sách đặc thù về tự do hóa tài khoản và ngoại hối.
Về chính sách ngoại hối, Dự thảo quy định, thành viên được sử dụng ngoại tệ để thanh toán, chuyển tiền, niêm yết, quảng cáo, báo giá, định giá, ghi giá đối với các hoạt động và dịch vụ thực hiện giữa các thành viên với nhau, giữa các thành viên với các tổ chức, cá nhân nước ngoài.
Quy định này, theo đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, là một bước tiến rất lớn so với hệ thống pháp luật hiện hành. Tuy nhiên, Dự thảo chưa quy định rõ về cơ chế kiểm soát rủi ro dòng vốn ra, vào, phòng ngừa rửa tiền, hay các công cụ quản lý thanh khoản linh hoạt.
Đề xuất của đại biểu Tú Anh là cần hoàn thiện chính sách theo hướng bổ sung mô hình kiểm soát ngoại hối linh hoạt theo kiểu “cửa sổ vốn” được triển khai tại Khu thí điểm tự do thương mại Thượng Hải của Trung Quốc. Trong đó, các dòng vốn ra, vào được theo dõi điện tử theo thời gian thực và đánh giá rủi ro một cách tự động.
Nhận xét rằng, Dự thảo có rất nhiều quy định vượt trội, đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) nói, ông rất kỳ vọng các quy định này sớm được triển khai, Việt Nam sẽ trở thành một trung tâm tài chính quốc tế thế hệ mới. Vị đại biểu Hà Nội cho rằng, Trung tâm tài chính quốc tế của Việt Nam được xây dựng sau, nên phải áp dụng một hệ thống các quy định pháp luật thông thoáng và phải mang tính quốc tế, ít nhất phải như Dubai hoặc Astana của Kazakhstan.
Đại biểu Hoàng Văn Cường bày tỏ đồng tình và ủng hộ quy định là, các thành viên tham gia giao dịch có thể lựa chọn áp dụng luật pháp của nước ngoài, tùy theo thỏa thuận của các bên. Đồng thời, cơ quan điều hành Trung tâm tài chính quốc tế được ban hành quy chế hoạt động có những nội dung khác so với quy định của luật pháp hiện hành và chỉ tuân thủ thông lệ quốc tế. Đối tượng chịu tác động của quy định này chỉ là các thành viên trong Trung tâm, không có tác động đến bên ngoài, do vậy không cần phải theo trình tự, thủ tục như ban hành các quy định pháp luật áp dụng chung cho toàn quốc mà cơ quan điều hành đề xuất và sau đó người chịu trách nhiệm sẽ ký ban hành ngay.
Từ quan điểm này, ông Cường gợi ý, nên quy định Thủ tướng là người ký quyết định ban hành và sau đó báo cáo Thường vụ Quốc hội và Quốc hội. Vì thế, cần quy định cơ quan điều hành và cơ quan giám sát Trung tâm tài chính quốc tế phải trực thuộc trực tiếp Thủ tướng và mọi yêu cầu mà cơ quan này đề xuất thì Thủ tướng trực tiếp giải quyết.
“Phải thực sự vượt trội như thế thì thể chế cho Trung tâm tài chính quốc tế của Việt Nam mới ngang bằng thể chế quốc tế của các trung tâm như Dubai hoặc Astana”, đại biểu Cường nhấn mạnh.
Cơ chế vượt trội, nhưng quản lý chặt chẽ
Hồi âm quan tâm của đại biểu, nhất là những lo lắng về quản lý rủi ro, đại diện cơ quan soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nêu rõ, xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam là quyết định đúng đắn để tăng tốc phát triển, nhưng đây là vấn đề rất mới, chưa có tiền lệ.
“Theo kinh nghiệm quốc tế, trung tâm tài chính quốc tế của mọi quốc gia đều phải đối mặt với các thách thức. Đầu tiên là chính sách ngoại hối gia tăng áp lực lên nghĩa vụ nợ ngoại tệ và chỉ tiêu nợ nước ngoài của Việt Nam, đồng thời có thể xuất hiện rút vốn nóng, thao túng tỷ giá”, Bộ trưởng nhìn nhận.
Giải pháp kiểm soát rủi ro được Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng đề cập là khi xây dựng nghị định về ngoại hối của Trung tâm tài chính quốc tế, thì cần có các quy định để giám sát, theo dõi dòng vốn từ Trung tâm tài chính quốc tế vào phần còn lại của Việt Nam và từ phần còn lại của Việt Nam vào Trung tâm tài chính quốc tế thông qua cơ chế khai báo thông tin, thực thi chế độ báo cáo nghiêm ngặt, kiểm soát việc chuyển vốn thực hiện qua tài khoản chuyên dùng, hạn chế cho vay ngắn hạn, khuyến khích việc cho vay trung và dài hạn.
Vẫn theo Bộ trưởng, việc thành lập các sàn giao dịch, nền tảng giao dịch hoạt động trong phạm vi Trung tâm tài chính quốc tế, đặc biệt ở một số lĩnh vực như sản phẩm văn hóa nghệ thuật, tín chỉ carbon, kim loại quý cũng tiềm ẩn một số rủi ro bị lợi dụng để hợp thức hóa dòng tiền bất hợp pháp thông qua mua bán các sản phẩm trên, rủi ro bị đầu cơ, thổi giá, tạo bong bóng tài sản. Giải pháp kiểm soát là xây dựng khung pháp lý đồng bộ, thiết chế giám sát chặt chẽ, minh bạch, có hệ thống theo chuẩn mực quốc tế để kiểm soát các giao dịch trên sàn.
Chia sẻ với lo lắng của đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP.HCM) rằng, cơ chế về sàn giao dịch “quá thoáng”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng hồi âm, đã là “chợ” thì phải có nhiều hàng hóa, đã là trung tâm tài chính thì phải có những cơ chế như các nơi khác, có những sản phẩm phải là thành viên lập mới có khách hàng và mới có hàng hóa, nhưng thiết chế quản lý sẽ đảm bảo chặt chẽ.
“Dự thảo nghị quyết lần này trình Quốc hội mang tính nguyên tắc, nên còn rất nhiều ý kiến của các đại biểu Quốc hội về cơ chế giải quyết tranh chấp, chính sách đất đai, chính sách sàn giao dịch, chính sách ưu đãi, cơ sở kiểm soát, chuẩn bị nguồn lực hạ tầng…, chúng tôi sẽ tiếp thu đầy đủ. Sau này, khi tham mưu cho Chính phủ cùng với các bộ, ngành xây dựng các nghị định để triển khai mô hình trung tâm tài chính quốc tế, sẽ quy định để có thể triển khai một cách thành công, cũng như kiểm soát được các rủi ro có thể xảy ra. Đây là một nội dung rất khó và rất thách thức đối với cơ quan chủ trì soạn thảo, với Chính phủ”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nói thêm.
Phó chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh đề nghị, cơ quan soạn thảo phối hợp chặt chẽ với cơ quan thẩm tra và các cơ quan liên quan khẩn trương nghiên cứu, tiếp thu, giải trình thấu đáo, đầy đủ tất cả các ý kiến của đại biểu Quốc hội để hoàn thiện Dự thảo Nghị quyết, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi trình Quốc hội xem xét, thông vào cuối kỳ họp.
Tránh tạo ưu đãi đại trà
Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam quy định về ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp (thuế suất 10% trong 30 năm, miễn thuế 4 năm đầu và giảm 50% trong 9 năm tiếp theo), đồng thời miễn thuế thu nhập doanh nghiệp cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực ưu tiên phát triển, miễn thuế thu nhập cá nhân cho nhân lực chất lượng cao, ưu đãi thuế đối với nhiều dịch vụ và giao dịch tại trung tâm tài chính quốc tế.
Ủng hộ việc ban hành ưu đãi vượt trội này, song đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) đề nghị, cần đánh giá kỹ tác động ngân sách trung hạn và bổ sung quy định về cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả chính sách ưu đãi sau 5 năm thực hiện ưu đãi. Các ưu đãi nên có tính cạnh tranh quốc tế, nhưng có điều kiện đi kèm, như cam kết về tỷ lệ vốn đầu tư, số lượng việc làm và đặc biệt là hàm lượng công nghệ, tránh tạo ưu đãi đại trà.