Hydroxychloroquine, thuốc chống sốt rét đang bị làm giả, vì nhiều người tin rằng nó có công dụng chữa trị Covid-19. Ảnh: Reuters.
Theo BBC, nhiều loại thuốc giả đang được bày bán ở châu Phi, trong bối cảnh nhu cầu dành cho thuốc tăng mạnh lên vì dịch Covid-19.
WHO cho biết việc sử dụng và tiêu thụ những loại thuốc giả này sẽ dẫn đến "tác dụng phụ nghiêm trọng".
Một chuyên gia cảnh báo có thể xuất hiện đại dịch song song với Covid-19 khi người dân sử dụng các sản phẩm thuốc không đạt tiêu chuẩn hoặc bị làm giả.
Cung giảm, cầu tăng
Trên khắp thế giới, người dân và chính phủ đang có xu hướng dự trữ các loại thuốc cơ bản. Tuy nhiên hai nước sản xuất thuốc men và thiết bị y tế lớn nhất thế giới là Trung Quốc và Ấn Độ đều đang bị phong tỏa, nhu cầu trở nên quá lớn so với nguồn cung, vì vậy thuốc giả và kém chất lượng đang ngày càng xuất hiện nhiều hơn.
Pangea, đơn vị phòng chống tội phạm y tế toàn cầu của Interpol, đã thực hiện 121 vụ bắt giữ tại 90 quốc gia chỉ trong vòng một tuần, trùng vào thời điểm WHO tuyên bố Covid-19 là đại dịch toàn cầu. Số lượng thuốc giả bị thu giữ trong chiến dịch này trị giá 14 triệu USD.
Từ Malaysia tới Mozambique, cảnh sát đã tịch thu hàng chục nghìn khẩu trang y tế và dược phẩm giả - thậm chí có nhiều loại thuốc được quảng cáo là có thể chữa trị Covid-19.
"Việc buôn bán bất hợp pháp các mặt hàng y tế giả như vậy trong một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng cho thấy sự coi thường hoàn toàn tính mạng của con người", ông Jurrgen Stock, Tổng thư ký Interpol, nhận định.
Theo WHO, ngành kinh doanh trái phép dược phẩm giả, bao gồm các loại thuốc bị nhiễm độc, chứa sai chất hoặc chứa chất đã hết hoạt tính, hoặc đã hết hạn sử dụng, có trị giá lên tới 30 tỷ USD và diễn ra ở các quốc gia có thu nhập thấp và vừa.
"Kịch bản tốt nhất là những loại thuốc giả này không thể điều trị căn bệnh như mong muốn. Nhưng kịch bản tệ nhất là chúng sẽ tổn hại tới sức khỏe, vì bị nhiễm những chất độc", bà Pernette Bourdillion Esteve, người đứng đầu đội đặc trách của WHO về xử lý dược phẩm giả, cho biết.
Ngành công nghiệp dược phẩm toàn cầu trị giá tới hơn một nghìn tỷ USD với một chuỗi cung ứng rộng lớn trải dài từ những nhà máy ở Trung Quốc, Ấn Độ tới những cơ sở đóng gói ở châu Âu, Nam Mỹ hoặc châu Á, và cuối cùng là các nhà phân phối đưa chúng đến mọi quốc gia trên thế giới.
Một số nhà máy dược ở Ấn Độ cho biết họ chỉ đang hoạt động với 50-60% công suất thường lệ. Vì Ấn Độ là nơi bắt nguồn của 20% các loại thuốc được bày bán ở châu Phi, châu lục này đang lâm vào cảnh thiếu hụt dược phẩm nghiêm trọng.
Anh Ephraim Phiri, người bán thuốc ở thủ đô Lusaka của Zambia, cho biết mình đã bắt đầu cảm thấy sự thiếu hụt này.
"Thuốc men bắt đầu cạn kiệt và chúng tôi không thể làm đầy chúng. Chẳng có gì chúng tôi có thể làm. Rất khó khăn để liên hệ với các nhà cung cấp, đặc biệt là những loại thuốc cơ bản như kháng sinh và chống sốt rét", anh Phiri chia sẻ.
Các nhà sản xuất và cung ứng cũng gặp khó khăn riêng khi nguyên liệu thô để sản xuất thuốc đang trở nên đắt đỏ, khiến nhiều nhà máy không thể tiếp tục hoạt động.
Một nhà máy ở Pakistan cho biết từng có thể mua nguyên liệu sản xuất thuốc chống sốt rét hydrochloroquine với giá 100 USD mỗi kg, nhưng hiện tại giá đã lên tới mức 1.150 USD.
Cần hợp tác quốc tế
Khi ngày càng có nhiều quốc gia áp đặt lệnh phong tỏa, không khả năng cung ứng bị ảnh hưởng mà nhu cầu cũng tăng lên nhanh chóng, vì người dân bị hạn chế ra ngoài nên họ muốn tích trữ các loại thuốc cơ bản.
Cần một sự hợp tác quốc tế để chống lại đại dịch thuốc giả, theo giáo sư Paul Newton từ Đại học Oxford. Ảnh: Reuters.
"Khi cung không thể đáp ứng cầu, điều đó sẽ tạo ra môi trường mà những loại thuốc kém chất lượng hoặc thuốc giả lấp khoảng trống đó", bà Esteve từ WHO nhận định.
Kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump bắt đầu nhắc tới chloroquine và hydroxychloroquine như các loại thuốc có khả năng chữa trị Covid-19, nhu cầu dành cho những loại sản phẩm này - vốn được bào chế để trị sốt rét - đã tăng vọt.
WHO nhiều lần khẳng định chưa có bằng chứng thuyết phục cho thấy hai chất này có thể được sử dụng để điều trị hiệu quả Covid-19, nhưng không vì thế mà nhu cầu dành cho chúng giảm đi.
BBC phát hiện số lượng lớn chloroquine giả đang được lưu hành ở Cộng hòa Dân chủ Congo và Cameroon. WHO cũng cho biết họ tìm thấy thuốc chloroquine giả ở Niger.
1.000 viên chloroquine chống sốt rét từng có giá 40 USD, nhưng các cửa hàng thuốc ở Congo nay bán chúng với giá 250 USD.
Loại thuốc giả này ghi trên nhãn hiệu là được sản xuất ở Bỉ bởi công ty Brown and Burk Pharmaceutical. Tuy nhiên công ty có trụ sở tại Anh trả lời BBC rằng họ không hề sản xuất choloroquine và chắc chắn đó là thuốc giả.
Khi đại dịch Covid-19 tiếp tục lây lan ở nhiều nước, giáo sư Paul Newton, chuyên gia về dược phẩm giả tại Đại học Oxford, cảnh báo rằng sự lưu thông của thuốc giả và nguy hiểm sẽ chỉ tăng lên trừ khi các chính phủ trên thế giới hợp tác để chống lại tình trạng này.
"Chúng ta đang có rủi ro về một đại dịch song song, gây ra bởi những sản phẩm dưới chuẩn và giả mạo, trừ khi chúng ta đảm bảo rằng có sự phối hợp toàn cầu trong sản xuất, phân phối và kiểm soát chất lượng dụng cụ xét nghiệm, thuốc men và vắc-xin. Nếu không thì những lợi ích của y học hiện đại sẽ không còn", ông Newton nhận định.
