Màn hình bán vé xổ số Mega Millions tại một cửa hàng tiện lợi ở Chicago. Ảnh: Scott Olson.
Việc đột ngột có một số tiền khổng lồ từ trúng số không phải lúc nào cũng mang lại hạnh phúc như mọi người nghĩ. Nó thường là khởi đầu cho hành trình của việc khám phá và làm chủ bản thân.
Học cách dùng tiền
Duncan Riach từng kết hôn, có một căn nhà to ở Mountain View, California, chạy một chiếc Porsche và làm kỹ sư ở Nvidia. Khi ấy anh "có nhiều tiền hơn mức để biết phải làm gì với nó". Anh theo dõi danh mục đầu tư cổ phiếu hàng ngày và đổ xô mua nếu có thay đổi nào hơn 100.000 USD.
Đến năm 40 tuổi, anh mất hết tất cả: vợ, việc làm, nhà cửa, chiếc xe và dĩ nhiên là hàng triệu USD. Hiện giờ Riach 43 tuổi, đã tái hôn và quay lại làm ở Nvidia năm ngoái, sau khi lấy bằng tiến sĩ tâm lý học lâm sàng để nhận một vị trí về trí tuệ nhân tạo.
Ngày đầu tiên quay lại, anh đứng ở cửa nhà hàng mà anh từng ăn 15 năm trước. Anh nghĩ về tất cả những thứ đã mất và học được, rồi khóc.
Nhà kinh tế học William Emmons của Cục dự trữ Liên bang Mỹ nói rằng, hiểu về tài chính của sự giàu có chưa bao giờ quan trọng như lúc này.
Thế hệ trẻ ngày nay sống trong thế giới đắt đỏ và áp lực nợ nần nhiều hơn. Cùng với những giai đoạn khổ sở là những lúc giàu có bất ngờ. Ban đầu họ sẽ hưng phấn, chi tiêu nhiều và rồi chuyển sang giai đoạn lo âu.
Michael Cole - Chuyên gia quản lý tài sản tại Cresset Capital Management nói rằng sự hưng phấn vì giàu có đột ngột có thể nhanh chóng biến mất và thay bằng ngờ vực. "Họ không biết gia đình và bạn bè quan tâm vì họ hay vì tiền", ông nói và nhấn mạnh sai lầm phổ biến sau trúng số là bỏ việc và tấp cập mua nhà cửa, tàu thuyền.
Chuyên gia này cho biết, người trúng số là ví dụ điển hình nhất về giàu có đột ngột mà không có nhạy bén về tài chính để đưa ra quyết định hợp lý.
Xổ số cung cấp những câu chuyện cổ tích hàng ngày cho người Mỹ về cơ hội đổi đời. Do vậy, xổ số cứ phát đạt. Năm 2016, tổng doanh thu xổ số nước này đạt 80,5 tỷ USD, tăng từ 57,4 tỷ USD một thập kỷ trước đó.
Theo Cole, người trúng xổ số "cần phải tìm ra cách dùng tiền với ý thức về mục đích và niềm đam mê".
Kiểm soát hưng phấn
Năm 2008, Fry là nhân viên pha chế kiêm quản chế. Anh và đồng nghiệp trúng một giải Jackpot trị giá 47 triệu USD khi chuẩn bị nộp đơn xin phá sản.
Đầu tiên, anh mua trọn một khu khán đài mùa giải bóng bầu dục ở sân vận động Đại học Florida và một chiếc xe buýt limousine để chở 25 người bạn đi xem. Sau đó, anh mua chiếc Cadillac Escalade, Shelby Mustang, một chiếc thuyền và căn nhà.
Tuy nhiên, sau khi tiêu pha theo sở thích, nay Fry cũng còn may mắn khi có 4 cửa hàng nhượng quyền Batteries Plus Bulbs tại Florida. Anh nói ngày đó công ty xổ số không kết nối anh với chuyên gia quản lý tài sản nào nên phải rơi vào hoàn cảnh không biết làm gì cho đúng.
Trường họp khác là Jay Vargas. Anh là người Mỹ trẻ nhất trúng American Powerball với giải Jackpot 35,3 triệu USD vào năm 19 tuổi. Anh ném tiền vào các bữa tiệc hoang lạc với những ngôi sao khiêu dâm, đầu tư 500.000 USD vào một chương trình truyền hình đấu vật nữ mang tên Wrestlicious và không tồn tại nổi qua mùa phát sóng đầu tiên.
Anh trải qua trầm cảm và lo âu sau thời gian tiêu xài hưng phấn. May mắn, anh vẫn còn dừng lại đúng lúc và trở thành nhà đầu tư bất động sản và tiền ảo.
Hoạch định kế hoạch đầu tư dài hạn
Sau khi trúng Powerball Jackpot trị giá 226 triệu USD vào năm 2005, huấn luyện viên thể hình 45 tuổi Brad Duke lập ngay bản kế hoạch đầu tư dài hạn với mục tiêu thành tỷ phú USD vào năm 80 tuổi.
Đầu tiên, Duke trả hết nợ, mua một chiếc Volkswagen cũ và vẫn ở trong căn nhà hiện có thêm nhiều năm. Ông còn thậm chí vẫn đi làm ở phòng gym mỗi sáng nhưng rất háo hức để tìm hiểu công việc đầu tư kinh doanh.
Duke nói rằng, việc lớn lên ở một thị trấn miền núi nhỏ bé tại Idaho giúp ông có tính cách điềm đạm. Vì thế, ông khá bình tĩnh sử dụng số tiền để làm ăn. Không những thế, ông còn lập ra Duke Family Foundation, một tổ chức từ thiện giúp những trẻ em nghèo khó khăn. "Đây là di sản của tôi, là cách tôi vẫn tồn tại sau khi nằm dưới nấm mồ", ông nói.
Michael Liersch - Người đứng đầu lập kế hoạch tài chính quản lý tài sản tại JPMorgan Chase & Co. cho biết các nhà quản lý tài sản nên định hình cuộc đối thoại với các khách hàng trúng số ngay từ đầu. Ông cho rằng, cuộc tư vấn không nên tập trung vào "nỗi sợ hãi, lo lắng hay gánh nặng", mà là những cơ hội đi kèm với sự giàu có.
