Mặt bằng lãi suất huy động đã xuống thấp kỷ lục trong nhiều năm trở lại đây
Chạm đáy
Hiện lãi suất huy động cao nhất được các ngân hàng thương mại áp dụng cho kỳ hạn 6 tháng trở xuống là 4 - 4,5%/năm; kỳ hạn 6 - 12 tháng là 4,5 - 5%/năm và 12 tháng trở lên dao động quanh mức 5 - 5,5%/năm. Chỉ một số ít ngân hàng áp dụng mức lãi suất 5,6 - 5,7%/năm cho kỳ hạn 12 tháng trở lên.
Tại nhóm ngân hàng thương mại có cổ phần chi phối của Nhà nước, mặt bằng lãi suất tiết kiệm còn thấp hơn. Chẳng hạn, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank) đã có hai đợt điều chỉnh giảm lãi suất huy động trong tháng 12/2023, đưa lãi suất kỳ hạn 1 - 2 tháng xuống còn 2,2%/năm; lãi suất kỳ hạn 3 - 5 tháng giảm xuống 2,5%/năm; kỳ hạn 6 - 11 tháng, lãi suất chỉ còn 3,5%/năm.
Không chỉ giảm sâu so với giai đoạn cuối năm 2022, đầu năm 2023, mặt bằng lãi suất huy động về mức thấp hơn giai đoạn đại dịch Covid-19 - giai đoạn Ngân hàng Trung ương thực hiện chính sách nới lỏng tiền tệ để hỗ trợ nền kinh tế. Trong bối cảnh thị trường khó khăn, các kênh đầu tư như chứng khoán, bất động sản... chưa hồi phục, bấp chấp lãi suất tiết kiệm xuống đáy, dòng tiền nhàn rỗi của người dân và doanh nghiệp vẫn nằm tại ngân hàng.
Tuy vậy, theo TS. Nguyễn Xuân Thành, chuyên gia kinh tế Fulbright, hiện đã hết dư địa giảm tiếp lãi suất và “mặt bằng lãi suất năm 2024 duy trì như hiện nay đã là tích cực”. Mức lãi suất huy động và cho vay của các ngân hàng thương mại đến thời điểm cuối năm 2023 đã vượt kỳ vọng cơ quan quản lý đặt ra từ đầu năm. Do đó, để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, các chuyên gia phân tích tài chính cho rằng, cần tập trung sử dụng nhiều hơn chính sách tài khóa; đẩy mạnh các giải pháp kích cầu đầu tư, tiêu dùng, thay vì chỉ kích cung vốn hiện nay, trong khi sức hấp thụ vốn yếu.
Công ty Chứng khoán Vietcombank (VCBS) cho biết, so với cuối năm 2022, lãi suất tiền gửi có kỳ hạn trung bình toàn hệ thống giảm từ 2 - 2,9%/năm, tùy từng kỳ hạn, nhưng mức giảm này chưa được phản ánh hoàn toàn khi chi phí huy động tiền gửi mới chỉ hạ 0,1%/năm từ đỉnh. Hiện mặt bằng lãi suất huy động đã giảm sâu và còn ít dư địa để giảm thêm, nhưng trong giai đoạn nền kinh tế đang phục hồi, việc duy trì mặt bằng lãi suất thấp sẽ được ưu tiên. Việc duy trì lãi suất huy động thấp trong thời gian đủ lâu cũng là điều kiện cần để kéo mặt bằng lãi suất cho vay đi xuống. Bên cạnh đó, quá trình xử lý trái phiếu doanh nghiệp cần nhiều nguồn lực, với điều kiện tiên quyết để quá trình này diễn ra nhanh hơn là lãi suất duy trì ở mức thấp.
Cùng chung nhận định, PSG-TS. Nguyễn Hữu Huân, Trưởng Bộ môn Thị trường tài chính, Trường đại học Kinh tế TP.HCM cho rằng, lãi suất huy động không còn nhiều dư địa để giảm thêm vì chênh lệch lãi suất giữa Việt Nam và thế giới, đặc biệt là Mỹ, đang hẹp lại.
“Lãi suất của Mỹ hiện vào khoảng 5%/năm, còn Việt Nam 5 - 6%/năm. Nếu lãi suất VND giảm thêm sẽ gây bất lợi lên tỷ giá và lạm phát có thể quay trở lại. Thêm vào đó, lãi suất giảm đến mức này thì tác động với nền kinh tế đã bão hòa”, ông Huân nêu quan điểm.
Khó giảm thêm
Nếu lãi suất VND giảm thêm sẽ gây bất lợi lên tỷ giá và lạm phát có thể quay trở lại.
PSG-TS. Nguyễn Hữu Huân, Trường đại học Kinh tế TP.HCM
Số liệu Ngân hàng Nhà nước đưa ra, tính đến ngày 13/12/2023, tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống mới đạt khoảng 9,87%, thấp hơn so với chỉ tiêu định hướng đầu năm là 14%. Phó Thống đốc thường trực Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú cũng cho biết, dù các ngân hàng thương mại đã giảm lãi suất cho vay khoảng 2 - 2,5%/năm so với đầu năm 2023, nhưng mức giảm này chưa đáp ứng được kỳ vọng của doanh nghiệp. Vì thế, Ngân hàng Nhà nước yêu cầu các ngân hàng thương mại tiết kiệm chi phí để có thể giảm thêm lãi vay.
Thanh khoản dồi dào, nhưng cung không gặp cầu là lý do chính dẫn đến tình trạng thừa tiền tại các ngân hàng trong suốt thời gian qua. Lãi suất cho vay ngắn hạn hiện vẫn phổ biến ở mức 8 - 9%/năm, vì vậy, nhiều dự báo từ giới chuyên gia tài chính đưa ra, khả năng lãi suất cho vay tiếp tục giảm khi lãi suất thấp đủ “thẩm thấu” vào chi phí vốn của các ngân hàng. Theo dự báo của VCBS, lãi suất cho vay có thể hạ 1 - 1,5%/năm trong năm 2024.
PGS-TS. Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, lãi suất cho vay trong năm 2024 có thể giảm thêm để tương xứng với mức lãi suất huy động thấp hiện nay.
TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính - ngân hàng cho hay, năm 2024, xu hướng lãi suất của các nước có thể còn nhiều biến động. Các ngân hàng trung ương lớn, đặc biệt là Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed), có thể sẽ giảm lãi suất từ giữa năm nay, nhưng mức giảm sẽ nhỏ giọt bởi phải cân đối khả năng ứng phó với lạm phát. Còn tại Việt Nam, lãi suất huy động của các ngân hàng thương mại khó giảm thêm và có thể sẽ tăng từ quý II/2024, chủ yếu do nền kinh tế dự báo sẽ khởi sắc, từ đó thúc đẩy nhu cầu vốn khiến các ngân hàng tăng lãi suất huy động để hút vốn. Tuy nhiên, với lãi suất cho vay, khả năng sẽ còn xu hướng giảm trong những tháng đầu năm.
Giữ ổn định lãi suất điều hành
Các nhà phân tích của Ngân hàng UOB Việt Nam nhận định rằng, Ngân hàng Nhà nước đã phản ứng nhanh chóng trước tình trạng suy thoái kinh tế hồi đầu năm nay bằng việc cắt giảm lãi suất điều hành. Lần giảm lãi suất chính sách cuối cùng diễn ra vào tháng 6/2023 đã hạ lãi suất tái cấp vốn tích lũy 1,5%/năm, xuống còn 4,5%/năm. Tuy nhiên, với tốc độ của các hoạt động kinh tế đang được cải thiện và tỷ lệ lạm phát đã giảm xuống dưới mức mục tiêu, khả năng cắt giảm lãi suất tiếp theo đã giảm xuống. Thực tế, Chính phủ đã chuyển trọng tâm sang các biện pháp phi lãi suất để hỗ trợ nền kinh tế. Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu Ngân hàng Nhà nước đảm bảo đủ nguồn cung tín dụng trong thời gian còn lại của năm nay, vì mục tiêu tăng trưởng tín dụng 14 - 15% trong năm nay “hụt” vài điểm phần trăm.
Ông Đinh Đức Quang, Giám đốc điều hành Khối Kinh doanh tiền tệ UOB Việt Nam dự báo, Ngân hàng Nhà nước sẽ duy trì lãi suất tái cấp vốn ở mức hiện tại là 4,5%/năm. Ngân hàng này cũng rút lại dự báo Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục cắt giảm lãi suất điều hành thêm 1%/năm đưa ra trước đó.
UOB Việt Nam nhận định, giống như các đồng tiền châu Á khác, có vẻ như đợt bán tháo tiền đồng gần đây đã kết thúc sau khi Fed phát đi tín hiệu có thể kết thúc chu kỳ tăng lãi suất.
Từ góc nhìn của TS. Võ Trí Thành, chuyên gia kinh tế, Ngân hàng Nhà nước khó hạ thêm lãi suất điều hành trong giai đoạn đầu năm 2024, bởi không thể để VND mất giá thêm. Nếu tình trạng này xảy ra, bản thân doanh nghiệp sẽ rất khó khăn mà sẽ phải chấp nhận VND mất giá song chỉ ở mức độ nhất định.
Ông Thành hy vọng, Fed sẽ giảm lãi suất từ giữa năm sau và khi đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có thể hạ lãi suất điều hành thêm chút nữa. “Còn hiện tại, chúng ta cố gắng giữ lãi suất như hiện nay, bởi áp lực tỷ giá vẫn còn trong mùa vụ cuối năm”, chuyên gia nhận xét.
