Kiểm toán với vai trò là bên thứ ba xác nhận mức độ trung thực, hợp lý của báo cáo tài chính (BCTC) của doanh nghiệp với các cơ quan quản lý, là một mắt xích rất quan trọng để đảm bảo mục tiêu đó.
UBCK thực hiện hai chức năng chính là quản lý và giám sát TTCK. Đối với các công ty kiểm toán trong lĩnh vực chứng khoán, UBCK thực hiện chức năng quản lý thông qua tham gia góp ý văn bản thuộc lĩnh vực kế toán, kiểm toán do Bộ Tài chính ban hành, chấp thuận các công ty kiểm toán và kiểm toán viên của công ty kiểm toán đối với các công ty có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng khoán.
UBCK còn thực hiện chức năng giám sát việc tuân thủ các quy định pháp luật của các công ty kiểm toán trong lĩnh vực chứng khoán, trường hợp cần thiết có thể tiến hành kiểm tra, thanh tra đối với các công ty kiểm toán, có thể xử phạt tùy theo mức độ vi phạm của công ty.
Trong giai đoạn 2007 - 2013, việc quản lý và giám sát công ty kiểm toán được thực hiện theo Quyết định 89/2007/QĐ-BTC của Bộ Tài chính về việc ban hành Quy chế lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán được chấp thuận kiểm toán cho tổ chức phát hành, tổ chức niêm yết và tổ chức kinh doanh chứng khoán.
Trong giai đoạn này, UBCK chủ yếu thực hiện chức năng quản lý, chấp thuận cho các công ty kiểm toán vào danh sách được chấp thuận kiểm toán cho tổ chức phát hành, tổ chức niêm yết và tổ chức kinh doanh chứng khoán. Bộ Tài chính ủy quyền cho Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) thực hiện nhiệm vụ giám sát, kiểm tra giám sát đối với công ty kiểm toán theo Quyết định số 32/2007/QĐ-BTC ngày 15/5/2007, UBCK có trách nhiệm phối hợp với VACPA thực hiện nhiệm vụ giám sát các công ty kiểm toán.
Sau Thông tư số 183/2013/TT-BTC ngày 4/12/2013 về kiểm toán độc lập đối với các đơn vị có lợi ích công chúng và Thông tư số 157/2014/TT-BTC ngày 23/10/2014 của Bộ Tài chính ban hành về quy định kiểm soát chất lượng dịch vụ kiểm toán, thay thế cho các nội dung liên quan đến kiểm soát chất lượng đã được quy định tại Quyết định số 32/2007/QĐ-BTC, Bộ Tài chính thực hiện việc quản lý và giám sát các công ty kiểm toán nói chung, UBCK được ủy quyền thực hiện việc quản lý và giám sát các công ty kiểm toán trong lĩnh vực chứng khoán.
Việc phối hợp giữa Bộ Tài chính và UBCK trong việc quản lý và giám sát công ty kiểm toán là việc làm thường xuyên và thực hiện theo Quyết định số 767/QĐ-BTC ngày 23/4/2015 về quy chế phối hợp giữa các đơn vị trong việc chấp thuận, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm đối với các tổ chức kiểm toán và kiểm toán viên hành nghề được chấp thuận kiểm toán cho đơn vị có lợi ích công chúng.
Việc giám sát công ty kiểm toán chấp thuận được UBCK thực hiện qua 3 hình thức là: giám sát từ xa (qua báo cáo, báo chí, tin đồn, qua đơn thư phản ánh của cổ đông, nhà đầu tư...); giám sát theo yêu cầu và kiểm tra trực tiếp tại công ty kiểm toán (kiểm tra định kỳ, bất thường và theo yêu cầu).
Trong năm 2014, UBCK đã chủ trì kiểm tra định kỳ 5 công ty kiểm toán được chấp thuận kiểm toán cho đơn vị có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng khoán, đến năm 2015 kiểm tra 6 công ty. Số lượng các công ty kiểm toán kiểm tra định kỳ trong 2 năm 2014 và 2015 còn ít do đây là giai đoạn chuyển tiếp từ việc kiểm tra do VACPA chủ trì sang UBCK chủ trì. Dự kiến, năm 2016, UBCK sẽ tiến hành kiểm tra định kỳ 17 công ty kiểm toán chấp thuận trong lĩnh vực chứng khoán.
Việc kiểm tra định kỳ của UBCK có sự phối hợp chặt chẽ với Vụ Chế độ kế toán và kiểm toán (Bộ Tài chính), VACPA, đặc biệt có thành viên là các kiểm toán viên có kinh nghiệp từ các công ty kiểm toán Big 4 và 2 công ty kiểm toán Việt Nam là AASC và A&C, với vai trò trợ giúp kỹ thuật cho các đoàn kiểm tra. Kết quả kiểm tra đều được UBCK tổng hợp báo cáo Bộ Tài chính.
Sự tham gia của các tổ chức xã hội, nghề nghiệp trong công tác giám sát đóng một vai trò quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả chất lượng BCTC. Thấy được tầm quan trọng của việc này, từ năm 2011, UBCK và VACPA đã ký thỏa thuận hợp tác, theo đó, hai bên phối hợp trong các hoạt động cung cấp trao đổi thông tin, đào tạo chuyên môn nghiệp vụ, hội thảo nhằm nâng cao chất lượng kiểm toán và cả trong kiểm soát chất lượng dịch vụ kiểm toán.
Đối với việc kiểm tra công ty kiểm toán chấp thuận, UBCK đã cử cán bộ tham gia các đoàn kiểm tra công ty kiểm toán do VACPA chủ trì giai đoạn 2011 - 2013 và VACPA cử cán bộ chuyên môn tham gia đoàn kiểm tra công ty kiểm toán chấp thuận do UBCK chủ trì năm 2014 - 2015. Ngoài ra, UBCK đã cử cán bộ tham gia Ban nghiên cứu, soạn thảo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam – đợt 2 (năm 2013 - 2014) do VACPA chủ trì.
Nâng cao tính minh bạch của các thông tin tài chính công ty niêm yết nói riêng và công ty có lợi ích công chúng nói chung luôn là mục tiêu được UBCK đặt lên hàng đầu. Kiểm toán với vai trò là bên thứ ba xác nhận độ trung thực, hợp lý của báo cáo tài chính của doanh nghiệp với các cơ quan quản lý (UBCK, sở GDCK, cơ quan thuế) là một mắt xích rất quan trọng để đảm bảo mục tiêu đó. Để nâng cao chất lượng kiểm toán, nâng cao tính minh bạch cho TTCK, UBCK sẽ tập trung vào các nhóm giải pháp sau:
Thứ nhất, UBCK sẽ tiếp tục đề xuất với Bộ Tài chính các quy định pháp lý chặt chẽ quy định về điều kiện các doanh nghiệp kiểm toán đủ tiêu chuẩn điều kiện để tham gia kiểm toán đơn vị có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng khoán, quy định về kiểm soát chất lượng dịch vụ kiểm toán, quy định về công bố thông tin báo cáo tài chính của công ty đại chúng trên TTCK.
Thứ hai, chấn chỉnh lại thị trường kiểm toán đối với các công ty kiểm toán trong lĩnh vực chứng khoán. Từ năm 2013, UBCK đã đề xuất và được Bộ Tài chính chấp thuận nâng cao tiêu chí chấp thuận đối với các công ty kiểm toán thuộc lĩnh vực chứng khoán.
Theo quy định tại Thông tư số 183/2013/TT-BTC được nâng cao hơn so với Quyết định số 89/2007/QĐ-BTC, số lượng công ty kiểm toán được chấp thuận kiểm toán cho các đơn vị có lợi ích công chúng thuộc lĩnh vực chứng khoán đã giảm khoảng từ 40 - 43 công ty trong giai đoạn 2007 - 2014 xuống còn 30 công ty năm 2015 và 28 công ty năm 2016 (giảm khoảng hơn 30%).
Việc nâng cao tiêu chí chấp thuận, sẽ tạo áp lực đối với với các công ty kiểm toán Việt Nam, qua đó cần phải tăng quy mô cả về lượng và chất, giảm tình trạng cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường.
Thứ ba, UBCK sẽ tiếp tục phối hợp với VACPA tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo cho các kiểm toán viên, nhà đầu tư để cập nhật các văn bản pháp luật mới liên quan đến lĩnh vực chứng khoán, phục vụ cho việc giám sát hoạt động tài chính của công ty đại chúng.
Thứ tư, UBCK sẽ đóng vai trò chủ trì, phối hợp quan quản lý (Vụ Chế độ Kế toán và Kiểm toán - Bộ Tài chính, VACPA, Sở GDCK, Trung tâm Lưu ký), các thành viên thị trường, nhà đầu tư tham gia quá trình giám sát nhằm nâng cao chất lượng kiểm toán.
Thứ năm, UBCK cần chú trọng đến cơ chế phối hợp cung cấp thông tin và giám sát thông tin của doanh nghiệp từ phía các thành viên tham gia thị trường như cổ đông, nhà đầu tư, từ các cá nhân tổ chức tiếp cận và sử dụng thông tin tài chính của doanh nghiệp, từ phía các công ty kiểm toán, các hiệp hội và tổ chức.
![[Talkshow] Kịch bản kinh tế sau khi ông Donald Trump tái đắc cử tổng thống Mỹ](https://image.tinnhanhchungkhoan.vn/110x83/Uploaded/2024/wpxlcdjwi/2024_11_22/15-11-online-6996.jpg)
