Tiêu dùng chính là động lực tăng trưởng quan trọng. Ảnh: Đức Thanh
Cú hích từ tiêu dùng
Dù số liệu thống kê về tình hình kinh tế - xã hội 9 tháng đầu năm 2025 chưa chính thức công bố, nhưng nhìn vào những diễn biến hiện tại của nền kinh tế có thể dự báo, tăng trưởng GDP quý III và 9 tháng sẽ tiếp tục tích cực. Trong đó, ngoài đầu tư công, xuất khẩu, thì yếu tố còn lại của “cỗ xe tam mã” là tiêu dùng nội địa cũng có những đóng góp đáng ghi nhận.
“Tiêu dùng phục hồi tích cực”, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã nhiều lần nhấn mạnh điều này khi báo cáo Chính phủ về tình hình kinh tế - xã hội.
Một bằng chứng rõ nhất là tốc độ tăng tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng gia tăng qua từng tháng. Theo số liệu của Cục Thống kê (Bộ Tài chính), trong 8 tháng đầu năm, chỉ số này đạt 4.579.000 tỷ đồng, tăng 9,4% so với cùng kỳ năm trước.
Ngoài ra, lượng khách quốc tế vào Việt Nam trong 8 tháng đạt trên 13,9 triệu lượt, tăng 21,7% so với cùng kỳ năm trước cũng là tín hiệu tích cực. Dịch vụ, du lịch sôi động góp phần đẩy tiêu dùng nội địa tăng cao.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cũng cho rằng: “Tiêu dùng trong nước tuy tăng trưởng tích cực, nhưng chưa có đột phá”. Đây cũng là một trong những lý do khiến nhiệm vụ tăng trưởng năm 2025 còn nhiều thách thức.
Thực tế, dù tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ trong 8 tháng tăng 9,4%, cao hơn tốc độ 8,9% cùng kỳ năm 2024, nhưng lại thấp hơn mức 20,7% và 11,1% của cùng kỳ năm 2022 và 2023; đồng thời cũng thấp hơn cùng kỳ năm 2019, trước khi xảy ra đại dịch Covid-19 (12,1%). Hơn nữa, nếu loại trừ yếu tố giá, mức tăng chỉ còn 7,2%, thấp hơn mức 8% của cùng kỳ 2024.
Theo dự báo của Bộ Tài chính, năm 2025, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng sẽ tăng khoảng 10% so với năm ngoái. Nếu vậy, con số này không đạt mục tiêu tại Nghị quyết 25/2025/NQ-CP.
Hồi đầu năm, sau khi “chốt” mục tiêu tăng trưởng lên trên 8%, thay vì 6,5-7% hay 7-7,5%, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 25/2025/NQ-CP về mục tiêu tăng trưởng các ngành, lĩnh vực và địa phương, bảo đảm tăng trưởng cả nước đạt 8% trở lên. Theo đó, một trong những chỉ tiêu quan trọng là tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng phải tăng khoảng 12%.
Rõ ràng, nhu cầu tiêu dùng trong nước dù tăng, nhưng chưa có sự bứt phá. Đây là thực trạng kéo dài từ sau đại dịch Covid-19, khi kinh tế, thu nhập và tiêu dùng của người dân bị ảnh hưởng.
Trong báo cáo cập nhật kinh tế Việt Nam mới công bố, Ngân hàng Thế giới (WB) cũng nhấn mạnh, dù thị trường lao động cải thiện, lương khu vực nhà nước tăng, thu nhập thực của người dân có nhích lên, nhưng mức tăng thu nhập chưa chuyển hóa thành tăng tiêu dùng tư nhân.
“Tăng thu nhập chưa chuyển hóa thành tăng tiêu dùng trong nước do các lĩnh vực dịch vụ và bán lẻ trong nước chưa phát triển, lòng tin người tiêu dùng có lẽ đang yếu đi, tiết kiệm dự phòng của hộ gia đình vẫn cao, dẫn đến tỷ lệ tiết kiệm tăng lên 37,2% vào tháng 12/2024, so với 33,6% năm 2019”, WB nhận định.
Đẩy mạnh tiêu dùng để đạt mục tiêu GDP
Từ đánh giá của WB, có thể hiểu vì sao tiêu dùng trong nước chưa có sự đột phá. “Tiêu dùng tư nhân vẫn là động lực tăng trưởng kinh tế quan trọng, nhưng mức độ đóng góp đang giảm xuống”, WB cho biết.
Trong dự báo mới đây về kinh tế Việt Nam, ngân hàng UOB đánh giá cao kế hoạch đầu tư hạ tầng trị giá 48 tỷ USD công bố giữa tháng 8, bao gồm 250 Dự án.
Trong đó, Nhà nước tài trợ cho 129 Dự án với tổng vốn 18 tỷ USD, tập trung phát triển đô thị và giao thông; 121 Dự án còn lại, trị giá 30,5 tỷ USD, huy động từ nhiều nguồn, bao gồm cả doanh nghiệp nước ngoài. Đây sẽ là một động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam.
Theo tính toán của WB, tiêu dùng tư nhân đóng góp khoảng 53% GDP năm 2025, thấp hơn mức 58% năm 2019, do tốc độ tăng tiêu dùng tư nhân thấp hơn tốc độ tăng trưởng GDP theo giá so sánh và vẫn dưới mức trung vị 63% của các nước đang phát triển ở Đông Á.
“Tuy có chững lại, nhưng tiêu dùng tư nhân vẫn là động lực tăng trưởng kinh tế quan trọng, đóng góp 52% vào GDP năm 2024”, WB nhấn mạnh.
Thực tế, nhận thức rõ vai trò của tiêu dùng đối với sản xuất, kinh doanh, Chính phủ cùng các bộ, ngành, địa phương đã triển khai nhiều giải pháp kích cầu. Giảm thuế phí, trong đó có giảm 2% thuế giá trị gia tăng là một trong những cách hữu hiệu.
Dù vậy, cầu tiêu dùng chưa tăng đột phá; việc liên kết du lịch với tiêu thụ sản phẩm đặc sản địa phương còn hạn chế. Thêm vào đó, buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, hàng kém chất lượng, vi phạm sở hữu trí tuệ vẫn diễn biến phức tạp, đặc biệt trên môi trường thương mại điện tử. Những yếu tố này ảnh hưởng tới tiêu dùng trong nước, nhất là khi thu nhập thực tế chưa đủ mạnh để tạo cú hích, trong khi tâm lý tiêu dùng vẫn thận trọng.
“Tiếp tục bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, kích cầu tiêu dùng”, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh trong cuộc họp với Hội đồng Tư vấn chính sách gần đây. Các chuyên gia trong Hội đồng cũng cho rằng, cần đẩy mạnh tiêu dùng để thúc tăng trưởng.
Theo Bộ Tài chính, để kích cầu, cần triển khai hiệu quả chương trình phát triển thị trường trong nước; đẩy mạnh Cuộc vận động Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam; tổ chức tốt lễ hội mua sắm, các chương trình kích cầu quy mô cả nước như Hội chợ mùa thu, Hội chợ Tết, Hội chợ mùa xuân, đồng thời tập trung triển khai chương trình kích cầu du lịch 2025, phát triển sản phẩm du lịch mới gắn với khai thác giá trị văn hóa, đón dòng khách quốc tế cuối năm; hoàn thiện Đề án phát triển công nghiệp giải trí…
Bên cạnh đó, các chuyên gia hiến kế, để thúc tăng trưởng, cần “kích” cả tiêu dùng tư nhân và tiêu dùng của Chính phủ. Theo bà Mariam J. Sherman, Giám đốc WB tại Việt Nam, Campuchia và Lào, đẩy mạnh giải ngân đầu tư công là yếu tố then chốt giúp Việt Nam duy trì tăng trưởng dài hạn.
