ĐTCK đã có cuộc trao đổi với bà Nguyễn Thị Hoàng Lan, Phó tổng giám đốc Sở GDCK Hà Nội (HNX) xung quanh việc nghiên cứu và xây dựng đường cong lợi suất chuẩn - một chỉ báo quan trọng cho thị trường TPCP.
Bà đánh giá như thế nào về quy mô của thị trường TPCP hiện nay?
Tính đến cuối năm 2010, thị trường TPCP đã có những bước phát triển đáng ghi nhận, quy mô niêm yết toàn thị trường đạt hơn 225.000 tỷ đồng, tương đương 12% GDP năm 2010, tăng 41% so với năm 2009. Trên thị trường sơ cấp, trong năm 2010, hoạt động đấu thầu trái phiếu huy động được 28.000 tỷ đồng, tăng 11 lần so với năm 2009 và chiếm 50% tổng nguồn vốn huy động qua kênh phát hành TPCP năm 2010.
Tuy nhiên, xét tổng thể đối với nền kinh tế, quy mô thị trường TPCP hiện nay vẫn còn khá khiêm tốn. Ngoài ra, cấu trúc hàng hóa trên thị trường còn nhiều bất cập, thể hiện trên các khía cạnh: manh mún về số lượng mã trái phiếu đang lưu hành (với hơn 500 mã trái phiếu niêm yết), trong khi quy mô mã niêm yết bình quân nhỏ, chưa hình thành được các mã trái phiếu đại diện; hơn nữa, kỳ hạn trái phiếu chủ yếu tập trung ở kỳ hạn ngắn nên đang tạo áp lực, gây mất cân bằng trong cơ cấu nợ của Chính phủ.
Được biết, HNX đang nghiên cứu, chuẩn bị công bố đường cong lợi suất chuẩn của thị trường TPCP. Vì sao HNX lại chọn chỉ báo này để tập trung nghiên cứu, thưa bà?
Đường cong lợi suất chuẩn là đồ thị phản ánh mối quan hệ giữa lãi suất và kỳ hạn của một công cụ nợ (cùng mức tín dụng và chất lượng), có vai trò quan trọng trong việc tạo lãi suất tham chiếu cho hoạt động phát hành, giao dịch và đầu tư trên thị trường trái phiếu, cung cấp thông tin phục vụ công tác quản lý và điều hành thị trường, đồng thời tăng tính minh bạch và thanh khoản cho thị trường giao dịch.
Trong hoạt động quản lý kinh tế, đường cong lợi suất là một công cụ hữu hiệu phục vụ việc phân tích dự báo xu hướng biến động của các điều kiện kinh tế vĩ mô, hoạch định chính sách, đánh giá được những diễn biến tài chính - tiền tệ quan trọng trong nền kinh tế, cũng như đo lường, tìm hiểu được những phản ứng của thị trường với các thay đổi trong chính sách tài chính - tiền tệ. Trong hoạt động đầu tư, đây là công cụ phổ biến giúp các NĐT xác định giá trị thị trường của các công cụ tài chính cùng kỳ hạn một cách chính xác; quản lý được rủi ro thông qua việc xác định giá trị danh mục đầu tư; ước định được mục tiêu có tính định lượng hữu hiệu nên hỗ trợ tốt trong việc triển khai các chiến lược đầu tư.
Từ thực tiễn thị trường trái phiếu Việt
Bà có thể cho biết cách tính toán đường cong lợi suất chuẩn mà HNX đang nghiên cứu?
Đường cong lợi suất chuẩn cho TPCP Việt Nam dự kiến sẽ được thử nghiệm xây dựng với phương pháp Svensson, có áp dụng trọng số trong tính toán các tham số cho mô hình xây dựng, nhằm tối thiểu hóa những sai sót về lợi suất/giá giữa các trái phiếu có kỳ hạn ngắn và dài, qua đó giúp đường cong lợi suất phản ánh chính xác hơn diễn biến của thị trường.
Phương pháp Svensson là một trong những phương pháp thuộc dòng Parsimonious (là dòng phương pháp sử dụng ít tham số, biểu diễn một hàm duy nhất trên toàn trục số) trong nhóm phương pháp sử dụng mô hình tính thực tế (Empirical Models). Dòng phương pháp này thường được các tổ chức quốc tế so sánh, cân nhắc với việc sử dụng dòng Splines (là dòng phương pháp chứa nhiều tham số, xây dựng nhiều hàm khác nhau trên các đoạn kỳ hạn còn lại khác nhau). Mỗi dòng đều có những ưu và nhược điểm khác nhau, được phát triển để khắc phục những tồn tại trong kết quả tạo ra khi sử dụng bộ dữ liệu xây dựng đường cong chưa hoàn hảo. Tại Việt Nam, với thực trạng thị trường hiện nay, tính thanh khoản kém, chưa hình thành được những mã trái phiếu chuẩn, do đó tạo nên chất lượng dữ liệu đầu vào xây dựng đường cong lợi suất chưa cao, thì dòng phương pháp Parsimonious là một điểm khởi đầu thích hợp trong việc phát triển và tiến tới hoàn thiện đường cong lợi suất cho thị trường trái phiếu Việt Nam. Phương pháp Svensson trong dòng phương pháp này được xem là một lựa chọn tốt, vì đây là một phương pháp có độ linh hoạt cao, xử lý hiệu quả với các bộ dữ liệu đầu vào chưa hoàn hảo và quan trọng hơn, giúp đường cong lợi suất tạo ra phản ánh sát với thực trạng thị trường, không hoặc ít làm biến dạng, méo mó đường cong lợi suất.
Tuy nhiên, có một lưu ý rằng, dù sử dụng phương pháp nào thì chất lượng của dữ liệu đầu vào có ảnh hưởng lớn nhất đến chất lượng của đường cong lợi suất tạo ra. Phương pháp Svensson sẽ phát huy tối đa hiệu quả khi huy động, tập hợp các chủ thể đầu tư, giao dịch trái phiếu, công cụ nợ nói chung cùng tham gia xây dựng thông qua việc đóng góp chia sẻ thông tin về giá/lợi suất giao dịch. Tính cộng đồng, chia sẻ thông tin của các đối tượng tham gia thị trường là điểm mấu chốt tác động tới chất lượng của đường cong lợi suất trong bối cảnh tính thanh khoản thị trường không cao, giao dịch không đồng đều trên các kỳ hạn.
Có thể khẳng định rằng, chỉ khi thị trường thấy được sự cần thiết, mong muốn có một đường cong lợi suất có tính ứng dụng cao và các thành viên tích cực tham gia đóng góp, chia sẻ thông tin thì đường cong lợi suất vẽ theo phương pháp Sevenson sẽ có tính thực tiễn và ứng dụng cao nhất.
Có nhiều cách tính toán để ra một đường cong lợi suất chuẩn cho thị trường TPCP. Phương pháp của HNX liệu có nhận được sự đồng thuận của các thành viên thị trường?
Như tôi vừa đề cập, tính cộng đồng, chia sẻ thông tin là một nhân tố quan trọng giúp phương pháp vẽ đường cong lợi suất - phương pháp Svenson phát huy tác dụng. Nhận thức được vấn đề này, từ kết quả nghiên cứu phương pháp, mô hình phát triển đường cong lợi suất, HNX đã tổ chức tham vấn và thường xuyên trao đổi đa chiều với các tổ chức kinh doanh, giao dịch, đầu tư, phân tích, các chuyên gia nghiên cứu về thị trường trái phiếu, nhằm thu thập ý kiến phản hồi, tinh chỉnh về phương pháp xây dựng.
Kết quả tham vấn này cho thấy, thị trường có chung nhận định rằng: trong điều kiện thị trường TPCP hiện nay, phương pháp Svenson giúp đạt được nhiều mục tiêu, phục vụ nhiều đối tượng từ nhà đầu tư, kinh doanh tới tổ chức phát hành, cơ quan quản lý. Do đó, đây là một khởi đầu tốt, nên Sở tiếp tục phối hợp với thị trường, xem xét khởi động và thử nghiệm xây dựng đường cong lợi suất từ phương pháp này theo một lộ trình cụ thể.
Ngoài ra, đã có rất nhiều kiến nghị liên quan đến việc phải thực hiện đồng bộ một số biện pháp khác để hỗ trợ cho việc xây dựng đường cong lợi suất như cải thiện tính thanh khoản trên thị trường (ví dụ, cơ cấu lại hàng hóa giao dịch), thúc đẩy hiệu quả hoạt động của thị trường phát hành (ví dụ, phối hợp thực hiện phát hành theo hình thức lô lớn, giảm thiểu thời gian niêm yết), phối với với cơ quan quản lý ứng dụng mô hình giao dịch giúp kiến tạo giá/lợi suất tốt hơn (ví dụ, hệ thống giao dịch PD), tổng hợp và khai thác thêm thông tin về tín phiếu để số liệu đầu vào được đầy đủ, toàn diện.
Với những ý kiến mang tính xây dựng trên đây của thị trường, HNX tin tưởng rằng, những công việc Sở đang triển khai hoàn toàn phù hợp với mục tiêu phát triển thị trường nói chung, cũng như mong muốn của các thành viên nói riêng. Do đó, Sở rất hy vọng và đang nỗ lực để phương án đường cong lợi suất mà Sở phối hợp với thị trường xây dựng sẽ mang lại kết quả khích lệ, sẽ là một công cụ tham chiếu hữu ích cho thị trường khi được ứng dụng chính thức.
