HNX - Sức Xuân 1 thập kỷ

Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng nhận quà lưu niệm từ Thủ tướng Chính phủ nhân sự kiện Thủ tướng đến đánh cồng phiên giao dịch đầu Xuân Ất Mùi tại HNX, tháng 2/2015

Thủ tướng đánh giá, TTCK có bước phát triển ngày càng vững chắc, đóng góp tích cực vào tiến trình cổ phần hóa DNNN, thúc đẩy hình thành khối DN cổ phần, thúc đẩy xã hội hóa trong việc huy động vốn, đầu tư phát triển trong nền kinh tế…

Hoạt động đấu giá cổ phần liên tục được tăng cường

Cách đây 10 năm, ngày 8/3/2005, HNX chính thức khai trương hoạt động bằng phiên đấu giá cổ phần Nhà máy Thiết bị Bưu điện, mở đầu cho một giai đoạn sôi động trong hoạt động đấu giá cổ phần các DNNN cổ phần hoá và tiếp theo đó là các hoạt động giao dịch chứng khoán trên thị trường.

Thực tế cho thấy, nhiệm vụ tổ chức đấu giá cổ phần các DNNN cổ phần hoá đã được HNX thực hiện rất thành công. Hoạt động đấu giá tại HNX đã góp phần đẩy mạnh cổ phần hóa các DNNN theo chủ trương của Chính phủ. Trong vòng 10 năm qua, HNX đã tổ chức 283 phiên đấu giá, tổng giá trị cổ phần bán được hơn 36.000 tỷ đồng. Hoạt động này liên tục được tăng cường cả về con người và cơ sở vật chất. Đến nay, sau 3 lần nâng cấp, hệ thống đấu giá HNX có thể đảm đương những phiên đấu giá lớn, trong 1 ngày có thể xử lý lệnh của 30.000 NĐT, đáp ứng nhu cầu của các DN không chỉ đấu giá cổ phần, mà còn muốn đưa lên sàn các loại hàng hóa khác trong quá trình tái cơ cấu như trái phiếu chuyển đổi, quyền mua…

Trong thời gian tới, cùng với chủ trương quyết liệt của Chính phủ trong công tác đẩy mạnh cổ phần hóa các DNNN, đặc biệt với Quyết định 51/2014/QĐ-TTg về thoái vốn, bán cổ phần và đăng ký giao dịch, niêm yết trên TTCK của DNNN, hoạt động đấu giá của HNX sẽ có đóng góp tích cực cho việc tái cơ cấu DN, cung cấp thêm nhiều hàng hóa chất lượng cho TTCK Việt Nam. 

Thị trường cổ phiếu niêm yết: quy mô và chất lượng được nâng cao

Từ 6 DN niêm yết ban đầu, giao dịch 3 phiên 1 tuần và hệ thống giao dịch thô sơ, đến nay, HNX đã lớn mạnh với 3 thị trường: cổ phiếu niêm yết, trái phiếu chính phủ (TPCP) và thị trường cổ phiếu đăng ký giao dịch (UPCoM) hoạt động hiệu quả, đóng góp tích cực vào việc huy động vốn cho nền kinh tế.

Thị trường cổ phiếu niêm yết tại HNX hiện có 367 DN với tổng giá trị niêm yết đạt 94.508 tỷ đồng, trong đó nhiều DN có quy mô vốn lớn. Thanh khoản thị trường tăng hàng trăm lần, từ 3,7 tỷ đồng/phiên trong thời kỳ đầu lên 807,8 tỷ đồng/phiên trong năm 2014. Hệ thống giao dịch liên tục được HNX đầu tư nâng cấp. Hiện tại, hệ thống giao dịch core i5 áp dụng công nghệ xử lý khớp lệnh trên memory đã gia tăng tốc độ xử lý lên 30 triệu lệnh trong một phiên giao dịch, tốc độ xử lý lệnh có thể đạt 20.000 lệnh/giây.

Qua TTCK, các DN đã huy động được hàng chục ngàn tỷ đồng vốn để đầu tư mở rộng sản xuất - kinh doanh, tạo của cải vật chất cho xã hội. HNX luôn đồng hành cùng DN, hỗ trợ DN tham gia thị trường và thúc đẩy DN nâng cao năng lực quản trị công ty (QTCT). Hàng năm, HNX tổ chức các hội thảo về QTCT, tổ chức đoàn DN niêm yết đi học tập kinh nghiệm về QTCT tại nước ngoài, phát hành sổ tay hướng dẫn công bố thông tin cho các DN. Từ năm 2013, chương trình “Đánh giá công bố thông tin và minh bạch HNX” đã trở thành hoạt động thường niên của Sở nhằm giúp các DN nâng cao nhận thức và hiểu biết về các thông lệ QTCT tốt, góp phần nâng cao chất lượng QTCT, từ đó từng bước nâng cao chất lượng thị trường.

Hệ thống quản lý thông tin công ty (CIMS) của HNX giúp DN niêm yết tự công bố thông tin qua hệ thống, tăng cường giao tiếp hai chiều giữa Sở và các DN, đảm bảo thông tin nhanh nhất, chính xác nhất đến NĐT và thị trường. Đến nay, 95% DN niêm yết đã sử dụng CIMS để công bố thông tin trực tiếp đến website HNX. 

Thị trường TPCP tăng trưởng nhanh nhất Đông Á

Ngày 24/9/2009, thị trường TPCP chuyên biệt tại HNX chính thức khai trương và đi vào hoạt động, đáp ứng các yêu cầu đặc thù của giao dịch TPCP, phù hợp với định hướng phát triển TTCK Việt Nam và các thông lệ quốc tế. 6 năm qua, đặc biệt từ năm 2012 trở đi, đấu thầu TPCP qua HNX đã trở thành kênh chủ đạo trong huy động vốn cho Ngân sách Nhà nước, góp phần huy động 654.493 tỷ đồng ngân sách.

Thị trường đấu thầu được tổ chức trên nguyên tắc cạnh tranh, công khai, minh bạch, đã giúp hình thành mức lãi suất phát hành hợp lý, luôn thấp hơn lãi suất huy động của các ngân hàng thương mại từ 1 - 2 điểm phần trăm/năm, tiết kiệm cho Ngân sách Nhà nước hàng ngàn tỷ đồng, góp phần bình ổn mặt bằng lãi suất và lạm phát.

Công tác phát hành TPCP đã có những cải cách mạnh mẽ, theo đó, hệ thống các tổ chức đấu thầu được tổ chức lại theo hướng tinh gọn nhưng chất lượng hơn; quy trình đăng ký, lưu ký TPCP từ khi đấu thầu lên niêm yết, giao dịch được rút ngắn; kế hoạch, lịch biểu phát hành được công bố thường xuyên…

Hiện tổng giá trị TPCP đang lưu hành đạt xấp xỉ 680.000 tỷ đồng, tăng hơn 4 lần so với năm 2009 và tương đương 18% GDP. Quy mô thị trường TPCP đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 23%/năm trong 5 năm qua, được đánh giá có mức tăng trưởng dẫn đầu các nền kinh tế mới nổi tại khu vực Đông Á cũng như khu vực ASEAN + 3.

Thanh khoản thị trường được cải thiện đáng kể, giá trị giao dịch bình quân phiên tăng 7,5 lần trong vòng 5 năm, từ 365 tỷ đồng/phiên năm 2009 lên 2.734 tỷ đồng/phiên năm 2014. Tỷ lệ doanh số giao dịch thứ cấp so với giá trị TPCP lưu hành theo đó tăng 2,6 lần.

Các chương trình hoán đổi trái phiếu, phát hành bổ sung vào các mã hiện có giúp tăng quy mô niêm yết trái phiếu bình quân toàn thị trường cuối năm 2014 đạt gần 1.254 tỷ đồng/mã, tăng gần 4 lần so với năm 2009.

Hệ thống giao dịch TPCP không ngừng được đầu tư nâng cấp. Hệ thống giao dịch phiên bản 3 khai trương tháng 9/2014, kết nối với Hãng thông tin kinh tế tài chính Bloomberg, cho phép tự động hóa quy trình chuyển lệnh, nhập lệnh từ hệ thống Bloomberg về hệ thống giao dịch TPCP của HNX, giúp các NĐT dễ dàng hơn trong việc tìm kiếm thông tin, đặt lệnh và giao dịch trái phiếu chỉ trên một màn hình HNX.

Trước đó, từ tháng 3/2013, hệ thống Đường cong lợi suất được HNX áp dụng và hoạt động ổn định, cung cấp thông tin về diễn biến lãi suất của các loại kỳ hạn trái phiếu giao dịch trên thị trường thứ cấp. Mới đây nhất, tháng 1/2015, HNX bổ sung hệ thống chỉ số trái phiếu, giúp bức tranh thị trường trái phiếu Việt Nam được rõ ràng, minh bạch hơn. Hai hãng thông tin quốc tế Bloomberg và Reuters đăng tải hệ thống chỉ báo thị trường TPCP Việt Nam với tên gọi “VN Bond Yield Curve” và “VN Bond Index” cho các NĐT quốc tế theo dõi. 

Thị trường UPCoM sẵn sàng cho giai đoạn phát triển mới

Thị trường cổ phiếu đăng ký giao dịch chính thức đi vào hoạt động từ năm 2009 với mục tiêu thu hẹp dần thị trường giao dịch tự do, mở rộng thị trường có quản lý của Nhà nước, nhằm bảo vệ quyền lợi của NĐT khi tham gia giao dịch trên TTCK. Sau gần 6 năm đi vào hoạt động, thị trường UPCoM đã có nhiều thay đổi linh hoạt nhằm tăng tính hấp dẫn cho như thay đổi cơ chế đăng ký giao dịch, biên độ dao động giá, bổ sung phương thức khớp lệnh liên tục, áp dụng giao dịch trực tuyến, áp dụng CIMS trong hoạt động công bố thông tin…

Đến nay, trên UPCoM có 173 công ty đăng ký giao dịch với tổng giá trị đăng ký giao dịch hơn 24.425 tỷ đồng, quy mô thị trường đạt 37.032 tỷ đồng, tăng gần 9 lần so với cuối năm 2009. Thanh khoản của thị trường cũng được cải thiện mạnh, năm 2014, giá trị giao dịch bình quân đạt 21,9 tỷ đồng/phiên.

Triển khai Quyết định 51/2014/QĐ-TTg, HNX nghiên cứu xây dựng đề án gắn đấu giá với UPCoM nhằm rút ngắn thời gian và đơn giản hóa thủ tục cho các DNNN bán đấu giá cổ phần muốn tham gia thị trường UPCoM. Kỳ vọng, UPCoM sẽ có bước phát triển mạnh trong thời gian tới. 

Đa dạng hóa các sản phẩm mới

Nhằm đa dạng hóa sản phẩm, công cụ chỉ báo trên thị trường, HNX đã đầu tư cho hoạt động nghiên cứu, phát triển các sản phẩm mới, chỉ số mới. Năm 2012, HNX ra mắt chỉ số HNX 30 - chỉ số giá của 30 cổ phiếu có tính thanh khoản nhất trên sàn. Từ khi ra đời, HNX30 luôn được công chúng đầu tư quan tâm, giao dịch của nhóm cổ phiếu HNX 30 chiếm từ 50 - 80% tổng giá trị giao dịch toàn thị trường.

Cuối năm 2013, HNX cho ra mắt 6 chỉ số mới: chỉ số tổng hợp HNX FF Index, 3 chỉ số ngành (công nghiệp, xây dựng, tài chính) và 2 chỉ số quy mô (HNX Large Cap Index và HNX Mid/Small Cap Index), đánh dấu bước phát triển trong quá trình hoàn thiện các hoạt động trên TTCK, đa dạng hóa sản phẩm, cung cấp cho NĐT và thị trường thêm công cụ chỉ báo trên thị trường cổ phiếu niêm yết.

Đầu năm 2015, HNX thay đổi cách tính chỉ số HNX-Index theo tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển nhượng, giúp phản ánh chính xác hơn diễn biến giao dịch, loại bỏ ảnh hưởng của những cổ phiếu có khối lượng niêm yết lớn nhưng tỷ lệ tự do chuyển nhượng thấp. Trước đó, tháng 12/2014, Sở vận hành chỉ số HNX 30-TRI là công cụ đánh giá hiệu quả đầu tư của các quỹ đầu tư vào chỉ số HNX30. Đặc biệt, ngày 29/12/2014, chứng chỉ quỹ ETF đầu tiên đã chính thức giao dịch trên HNX. Đối với các sản phẩm phái sinh, HNX đang chuẩn bị các điều kiện để xây dựng TTCK phái sinh, dự kiến sẽ đi vào hoạt động trong năm 2016.

Trong 10 năm qua, bằng sự sáng tạo và nỗ lực, HNX đã xây dựng nên hình ảnh một Sở GDCK hoạt động hiệu quả, hiện đại, tạo cơ sở nền tảng cho một giai đoạn phát triển tiếp theo, phát triển theo chiều sâu, quy mô, hiện đại và hoàn thiện hơn.

Trong giai đoạn tới, HNX sẽ tập trung vào các nhiệm vụ: phối hợp với các tập đoàn, tổng công ty nhà nước triển khai Quyết định 51/2014/QĐ-TTg; huy động mọi nguồn nguồn lực để phát triển hơn nữa quy mô thị trường trái phiếu, tăng huy động vốn, tăng thanh khoản và phát triển các sản phẩm mới trên thị trường TPCP; đẩy mạnh minh bạch thông tin thông qua hoạt động chấm điểm báo cáo tài chính, báo cáo thường niên, xây dựng chỉ số quản trị công ty CG; triển khai phát triển thị trường phái sinh, đồng thời phối hợp với nhiều tổ chức khác để đẩy mạnh công tác đào tạo, tuyên truyền để sẵn sàng triển khai giao dịch trong năm 2016.

Nguyễn Hương