Từ thị trấn Cốc Pài, chúng tôi ngược 20km đường núi quanh co đến với xã Chế Là khi những tia nắng hè chói chang đang cố gắng xuyên thủng lớp mây dày đặc che vùng đất cao gần 1.000 mét này. Ấy vậy mà cũng non trưa, mặt đất Chế Là mới được rải một lớp nắng vàng nhạt. Điểm trên đó là các thảm màu xanh có lớp lang của những đồi trà…
Sau khi nhấp ngụm nhỏ theo lối "ngưu ẩm", chỉ một xíu khi qua cổ họng, khoang miệng tôi bỗng cảm nhận một vị ngọt dịu, thanh thanh. Một cảm giác dễ chịu, mát mẻ, nhẹ nhàng, lâng lâng chứ không mạnh mẽ, cuộn trào khiến người ta say như những loại trà khác. Cái vị ấy vương vấn mãi nơi cổ họng làm quên đi cái bụng đang réo rắt vì đói khi mặt trời đứng bóng.
Quan sát kỹ những cánh trà đựng trong chiếc lọ thủy tinh sẽ thấy những búp chè khô, to, xù xì, cong hình móc câu được phủ một lớp lông tơ trắng như tuyết. Đã vương thì khó mà không thương. Cầm chén trà trên tay, tôi tập trung khứu giác để cảm nhận. Hòa với mùi thơm nồng của trà chín là cái ngậy ngậy của mùi ngô non hay mùi lá nếp. Cái sự thú vị ấy được ngẫm trong giây lát, thoảng đi để lại mùi trà nồng đượm.
Chế Là là xã vùng cao khó khăn của huyện Xín Mần, cây trà là một trong những cây đặc trưng và là tiềm năng phát triển của xã. Theo chân bà Nùng Thị Rọt, ở thôn Cốc Cộ, chúng tôi tìm được những cây trà shan tuyết lá to như lá đa, thân to như cột nhà, cao lừng lững nằm ở những đỉnh núi cao hơn 2.000 mét và rất xa trung tâm xã như Xỉn Khâu, Cốc Cang.
Phần để tiện thu hái, phần do quy hoạch của ủy ban nhân dân xã nên người dân đã lấy hạt của những cây trà cổ trên rừng về ươm giống rồi trồng thành nương quanh nhà. Người dân ở đây có truyền thống hái lá trà tươi về đun nước uống và sao thủ công rồi gác lên gác bếp để bảo quản, uống quanh năm.
Mua trà tươi của dân, ông về nhặt rồi sao bằng chảo gang, đun bằng củi. Cứ 7kg trà tươi sao trong 1 giờ 45 phút đến 1 giờ 55 phút thì được 1kg trà khô. Có thành phẩm, ông lấy thương hiệu là Ngọc Bình, đóng gói bằng túi nylon rồi bán tại địa phương và gửi bán về xuôi, thậm chí vào tận miền Nam.
Trước những khó khăn của nghề trà Chế Là, ông Lưu Duy Dần - Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, cho biết, hiệp hội sẽ mời những nghệ nhân giỏi trong nghề sản xuất và kinh doanh trà lên dạy nghề tại chỗ và hỗ trợ địa phương làm thương hiệu, quảng bá và bán sản phẩm.