Một đoạn cao tốc TP.HCM - Trung Lương
Loay hoay hoàn trả vốn ứng trước
Đã có những chỉ dẫn quan trọng cho việc thu hồi khoản vốn ngân sách nhà nước đã ứng trước để đầu tư Dự án Xây dựng đường ô tô cao tốc TP.HCM - Trung Lương (giai đoạn I), nếu chiểu theo Công văn số 12944/BTC-PTHT vừa được Bộ Tài chính gửi tới Bộ Xây dựng cuối tuần trước.
Dự án trên được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đầu tư tại Quyết định số 1286/QĐ-TTg ngày 6/12/2004 với mục tiêu xây dựng 40 km cao tốc, quy mô 4 làn xe tiêu chuẩn và 2 làn dừng khẩn cấp, vận tốc thiết kế 100 km/h. Đây chính là tuyến cao tốc tiêu chuẩn đầu tiên được xây dựng tại Việt Nam, trong đó nguồn vốn đầu tư thực hiện theo cơ chế ứng trước vốn ngân sách nhà nước và hoàn trả vốn ứng trước thông qua bán quyền thu phí.
Sau gần 6 năm xây dựng, Dự án đã được Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT, nay là Bộ Xây dựng) hoàn thành đầu tư và đưa vào khai thác năm 2011. Theo số liệu của đơn vị chủ đầu tư (Ban Quản lý dự án Mỹ Thuận - Bộ Xây dựng) đã thực hiện đối chiếu với Kho bạc Nhà nước, tính tổng cộng, Bộ Tài chính đã ứng trước 9.563,259 tỷ đồng để đầu tư Dự án.
Để thu hồi vốn ngân sách nhà nước đã ứng trước, từ năm 2011 đến ngày 31/12/2018, tuyến cao tốc TP.HCM - Trung Lương đã được tổ chức thu phí thông qua các trạm thu phí trên tuyến. Quyền thu phí tuyến cao tốc này tiếp tục được đơn vị quản lý chuyển nhượng trong giai đoạn 2014 -2018 với hợp đồng bán quyền thu phí kết thúc vào ngày 31/12/2018.
Như vậy, tính chung cả giai đoạn 2011-2018, Bộ GTVT đã tổ chức thu và bán quyền thu phí nộp ngân sách nhà nước được 2.390,937 tỷ đồng, còn 7.172,32 tỷ đồng đã ứng trước để đầu tư vẫn chưa được hoàn trả ngân sách nhà nước.
Ngày 28/12/2018, Thủ tướng Chính phủ có Văn bản số 102/TTg-CN chỉ đạo tạm dừng thu phí trên tuyến đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương và giao Bộ GTVT nghiên cứu, đề xuất phương án cụ thể về quản lý, khai thác tuyến đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương.
Đồng thời, do quy định pháp luật thời kỳ này cũng không cho phép thu phí trên đường cao tốc do Nhà nước đầu tư, nên Bộ GTVT không thể tiếp tục thực hiện việc bán quyền thu phí tuyến đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương để có kinh phí hoàn trả ngân sách nhà nước đã ứng.
Tại Công văn số 7263/BXD-KHTC gửi Bộ Tài chính ngày 24/7/2025, ông Bùi Xuân Dũng, Thứ trưởng Bộ Xây dựng cho biết, Luật Đường bộ năm 2024 và Nghị định số 130/NĐ-CP ngày 10/10/2024 của Chính phủ đã quy định, Nhà nước thu phí sử dụng đường cao tốc đối với phương tiện lưu thông trên đường cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác.
Tuy nhiên, tại Văn bản số 6727/VPCP-CN ngày 31/8/2023 và Văn bản số 1216/VPCP-CN ngày 15/2/2025, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Xây dựng chủ trì nghiên cứu đầu tư mở rộng toàn tuyến cao tốc TP.HCM- Trung Lương - Mỹ Thuận theo phương thức PPP, khẩn trương khởi công dự án trong quý II/2025.
“Do vậy, nếu tiếp tục thực hiện phương án bán quyền thu phí để hoàn trả phần vốn ngân sách nhà nước còn lại, thì không thể triển khai ngay được việc đầu tư mở rộng tuyến cao tốc này theo đúng ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng”, lãnh đạo Bộ Xây dựng phân tích.
Theo lãnh đạo Bộ Xây dựng, Dự án Xây dựng đường ô tô cao tốc TP.HCM - Trung Lương (giai đoạn I) là công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nước để đầu tư. Việc thu hồi vốn ngân sách nhà nước đã ứng trước để đầu tư dự án này thực chất là thủ tục chuyển từ vốn ứng trước thành vốn cấp phát ngân sách nhà nước.
“Do vậy, để xử lý dứt điểm việc hoàn trả ngân sách nhà nước đã ứng trước cho Dự án, Bộ Xây dựng đề nghị Bộ Tài chính xem xét, thống nhất phương án báo cáo cấp có thẩm quyền bố trí kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030 để hoàn trả số vốn ngân sách nhà nước đã ứng để đầu tư đoạn tuyến TP.HCM- Trung Lương đến nay chưa hoàn trả hết”, lãnh đạo Bộ Xây dựng cho biết.
Phương án tối ưu
Theo điểm c, khoản 8, Điều 4, Nghị quyết số 70/2025/UBTVQH15 quy định thứ tự ưu tiên phân bổ vốn đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước giai đoạn 2026 - 2030 như sau: Dự án đầu tư công khẩn cấp; chương trình mục tiêu quốc gia, Dự án quan trọng quốc gia; hoàn trả vốn ứng trước...
Tại Công văn 12944/BTC-PTHT, Bộ Tài chính cho biết, theo quy định tại khoản 1, Điều 52, Luật Ngân sách nhà nước, bộ, cơ quan trung ương và địa phương có trách nhiệm bố trí đủ vốn để thu hồi các khoản ứng trước dự toán ngân sách nhà nước.
Dự án Xây dựng đường ô tô cao tốc TP.HCM - Trung Lương (giai đoạn I) đã được Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài chính chủ trì cân đối ứng đủ vốn theo tiến độ thực hiện; giao Bộ Xây dựng lập phương án thu hồi vốn từ việc bán quyền thu phí để hoàn trả cho ngân sách nhà nước số tiền đã ứng trước để thực hiện Dự án.
Như vậy, trường hợp Dự án không thu phí được để hoàn trả đủ vốn ngân sách nhà nước đã ứng, Bộ Xây dựng có trách nhiệm báo cáo Thủ tướng Chính phủ phương án xử lý đối với số vốn ứng trước còn lại chưa thu hồi. Trên cơ sở chấp thuận của Thủ tướng, Bộ Xây dựng tổng hợp đề xuất trong kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm của Bộ Xây dựng gửi Bộ Tài chính tổng hợp, báo cáo cấp thẩm quyền bố trí vốn theo quy định tại Luật Ngân sách nhà nước và Luật Đầu tư công.
Liên quan đến đề xuất của Bộ Xây dựng về việc bố trí kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030 để hoàn trả số vốn ngân sách nhà nước đã ứng còn lại của Dự án, Bộ Tài chính cho biết, việc bố trí kế hoạch thu hồi vốn ứng trước của Dự án là nhằm thực hiện việc hạch toán hoàn trả số vốn ngân sách nhà nước đã ứng trước còn lại.
Vì vậy, trường hợp việc thu phí hoàn trả ngân sách nhà nước không thực hiện được, Bộ Tài chính đề nghị Bộ Xây dựng căn cứ quy định tại điểm c, khoản 8, Điều 4, Nghị quyết số 70/2025/UBTVQH15 ngày 7/2/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các quy định pháp luật có liên quan báo cáo Thủ tướng xem xét, quyết định việc bố trí vốn cho dự án trong kế hoạch 2026 -2030 của Bộ Xây dựng để thu hồi khoản vốn ứng trước của Dự án Xây dựng đường ô tô cao tốc TP.HCM - Trung Lương (giai đoạn I).
“Về số liệu, Bộ Xây dựng chịu trách nhiệm chỉ đạo chủ đầu tư phối hợp chặt chẽ với Kho bạc Nhà nước rà soát, xác định số vốn ứng trước còn lại chưa thu hồi theo đúng quy định của pháp luật và các văn bản cho phép ứng trước của Thủ tướng; đảm bảo tính chính xác, hợp pháp của số liệu đề xuất”, Công văn số 12944/BTC-PTHT do Thứ trưởng Đỗ Thành Trung ký nêu rõ.
Cần phải nói thêm, trong quá trình nghiên cứu đề xuất mở rộng tuyến cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận lên quy mô 6 - 8 làn xe, liên danh nhà đầu tư đề xuất dự án là Công ty cổ phần Tập đoàn Đèo Cả - Công ty cổ phần Đầu tư hạ tầng kỹ thuật TP.HCM - Công ty cổ phần Tasco đã xây dựng phương án hoàn trả vốn ứng trước của ngân sách nhà nước để đầu tư Dự án Xây dựng đường ô tô cao tốc TP.HCM - Trung Lương (giai đoạn I).
Cụ thể, với phương án 1, nhà đầu tư được lựa chọn hoàn trả 1 lần toàn bộ phần vốn đã ứng trước để đầu tư giai đoạn I đoạn cao tốc TP.HCM - Trung Lương ngay khi triển khai Dự án Đầu tư mở rộng tuyến cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận theo phương thức PPP. Theo phương án này, vốn nhà đầu tư cần huy động là 51.192 tỷ đồng; thời gian thu phí hoàn vốn là 37 năm, trong đó 10 năm đầu doanh thu không đủ trả lãi vay, nên nhà đầu tư phải thu xếp phương án bù lãi vay khoảng 21.000 tỷ đồng.
Với phương án 2, nhà đầu tư sẽ thực hiện hoàn trả phần vốn đã ứng trước để triển khai giai đoạn I đoạn cao tốc TP.HCM - Trung Lương trong 10 năm đầu thu phí hoàn vốn cho Dự án Đầu tư mở rộng tuyến cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận theo phương thức PPP. Kết quả nghiên cứu cho thấy, phương án này có thời gian thu phí hoàn vốn là hơn 25 năm, trong đó 9 năm đầu doanh thu không đủ trả lãi vay, nên nhà đầu tư phải thu xếp phương án bù lãi vay khoảng 6.300 tỷ đồng.
“Chính vì vậy, để đảm bảo tính khả thi cho Dự án Đầu tư mở rộng tuyến cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận theo phương thức PPP, việc bố trí kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030 để hoàn trả số vốn ngân sách nhà nước đã ứng là phương án tối ưu”, đại diện nhà đầu tư cho biết.
