Không khó để nhận ra rằng, nhà đầu tư, dù là cá nhân hay tổ chức, tham gia lâu năm hay mới bước chân vào thị trường tài chính đều là những “con nghiện” thông tin. Hằng ngày, các nhà đầu tư đều trong guồng quay tìm kiếm thông tin trên mọi phương tiện truyền thông nhằm lý giải cho biến động của thị trường cũng như dự báo về xu hướng và đưa ra những quyết định đầu tư.
Thị trường tài chính, có thể được ví như một cục nam châm cực đại, nó hút tất cả tin tức vào đó. Từ thông tin trong nước tới thông tin quốc tế, không chỉ là tin tức về kinh tế, mà tin tức chính trị, văn hóa, xã hội… đều được nhà đầu tư mổ xẻ và đưa vào định giá cho thị trường.
Chẳng hạn, thông tin một lò mổ lợn của một công ty chăn nuôi, cung ứng thực phẩm không đạt tiêu chuẩn về vệ sinh, an toàn thực phẩm loang ra không chỉ khiến cổ phiếu của công ty đó bị bán mạnh trên sàn chứng khoán, mà còn khiến nhà đầu tư quyết định mua vào cổ phiếu của công ty đối thủ. Kết quả là, giá cổ phiếu công ty đối thủ tăng kịch trần ngay trong phiên đó.
Đặc biệt, nhờ sự phát triển của công nghệ số, thế giới trở nên phẳng hơn, tin tức ở bất cứ nơi nào trên quả địa cầu cũng có thể lan đi khắp nơi nhanh chóng, thế giới chẳng khác một ngôi làng - nơi mỗi người dân đều biết về câu chuyện của nhau. Thông tin về chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump chỉ trong tích tắc đã tác động đến chỉ số các thị trường chứng khoán trên toàn cầu. Ngay cả khi chưa kết thúc cuộc họp báo tuyên bố về chính sách thuế quan mới của Mỹ, người ta đã có thể nhìn thấy nỗi hoảng sợ của nhà đầu tư trên bảng điện tử. Một dòng đăng trên mạng xã hội của lãnh đạo lớn nhất của một quốc gia có thể khiến thị trường chứng khoán “bốc hơi” hàng nghìn tỷ USD.
Nhà đầu tư hiện nay không quan trọng địa lý, sinh sống ở múi giờ nào, sẵn sàng thức xuyên đêm để nghe cập nhật về các thay đổi chính sách tiền tệ tại bên kia bán cầu.
Việc tìm kiếm thông tin là không sai, đặc biệt đối với những nhà đầu tư có khuynh hướng sử dụng đòn bẩy cao và lựa chọn “đầu cơ theo tin tức”, thì một sự kiện nhỏ cũng có thể giúp họ kiếm được tiền hoặc mất rất nhiều tiền. Tuy vậy, người viết cũng có dịp chứng kiến hành trình tìm kiếm thông tin của nhiều nhà đầu tư cá nhân, mang tính phi lý và đầy cảm xúc cá nhân, xin phép được diễn tả lại.
Khi thấy một biến động lớn trên bảng điện tử, nhà đầu tư bắt đầu lao vào các hội nhóm trên mạng xã hội Zalo, Telegram, Viber… Trên đó, nhà đầu tư được tham gia vào các nhóm, từ VIP cho đến VVIP đến Super VIP, với số lượng thành viên VVIP lên đến hàng chục nghìn người. Các VVIP này bắt đầu bàn tán sôi nổi, đưa ra những giả thuyết, những thông tin mật. Nếu chưa thỏa mãn, VVIP này sẽ lên tiếp các trang mạng xã hội F319 để tìm tòi thông tin, nhấn F5 liên tục trên các trang báo điện tử nhằm cập nhập những tin mới nhất. Nếu thấy một thông tin nóng nào đó là lập tức nhấn nút chia sẻ, dù chưa đọc nội dung nó là gì.
Và khi chưa thỏa mãn cơn đói thông tin, nhà đầu tư bắt đầu nhắn tin riêng cho các “chuyên gia” trên thị trường, với câu mở đầu: “Tin gì xấu thế?”.
Lý giải, thì đây là vấn đề hoàn toàn bình thường của tâm lý con người. Một sự việc diễn ra bất chợt mà chúng ta không thể lý giải được sẽ dẫn đến hoang mang và có phần hoảng sợ. Thị trường giảm điểm một cách đột ngột hay ngược lại tăng điểm quá nhanh dẫn đến nhà đầu tư lo lắng/nóng lòng và thôi thúc họ đi tìm một lý do để giải thích cho hiện tượng đó. Nhà đầu tư sẽ có cảm thấy “bị bỏ rơi” khi không nắm được nguyên của những biến động trên thị trường.
Nhà đầu tư nhìn chung có một “cơn nghiện” về thông tin và càng tham gia giao dịch nhiều thì “cơn đói” thông tin của họ càng nhiều. Sẽ nguy hại hơn khi nhà đầu tư mắc phải chứng “thiên kiến xác nhận” - xu hướng chọn lọc những thông tin ủng hộ cho quan điểm đầu tư của bản thân, thay vì tìm hiểu toàn cảnh của vấn đề.
Điều này rất nguy hiểm, vì lúc này, nhà đầu tư không lý trí trong hoạt động đầu tư của bản thân. Khoảng cách giữa kiên định và cố chấp trong quyết định đầu tư rất mỏng manh. Còn nhớ, thời điểm đầu năm 2022, không ít nhà đầu tư vẫn cố chấp tin vào triển vọng của cổ phiếu “quốc dân ngành thép”, ngày ngày mong chờ những thông tin về giá thép, thị trường thép, chỉ cần một thông tin có tính tích cực là lao vào mua bắt đáy, để rồi sau đó chứng kiến giá cổ phiếu này đi xuống mạnh cùng đà lao dốc của lợi nhuận doanh nghiệp – tình cảnh chung của ngành thép giai đoạn đó.
Mạng xã hội, AI càng góp phần thúc đẩy hành động phi lý trí đó đi xa hơn. Khi các thuật toán được thiết kế nhằm hiện lên những thông tin ủng hộ quan điểm của người dùng, trong khi các thông tin mang tính đối lập sẽ bị ẩn đi, hoặc không xuất hiện, khiến nhà đầu tư càng tin rằng quan điểm đầu tư của mình đúng.
Những lúc này như thế này, người viết lại nhận thấy lợi ích của những tờ báo giấy, vốn bị lãng quên lâu nay. Dành một khoảng thời gian riêng, tách mình ra khỏi những hội nhóm đầu tư, những bàn tán xôn xao trên mạng xã hội và từ tốn đọc hết một tờ báo kinh tế nghiêm túc, chuẩn chỉnh, bạn sẽ thấy mình ở một tâm thế khác: bình tĩnh hơn trước những biến động của thị trường.
Báo giấy, với đặc thù về tính định kỳ xuất bản, đặc thù trong tác nghiệp, sản xuất, phương tiện truyền tin, nên thông tin không nhanh như các báo điện tử, các trang tin trên môi trường internet, nhưng thường có sự kỹ càng hơn khi đưa tin, bình luận về một vấn đề nào đó. Báo giấy không có thuật toán để gợi ý cho người đọc những thông tin một cách có chủ đích, hoặc phù hợp với mối quan tâm, với thiên kiến của người đọc. Mỗi bài viết trên báo giấy thường sẽ đưa ra những đánh giá đa chiều nhất, từ nhiều nhà báo, nhiều nguồn tin và chuyên môn khác nhau.
Với quan điểm người viết, điều quan trọng nhất với mỗi nhà đầu tư tham gia thị trường tài chính là phải giữ được sự tỉnh táo trong mê hồn trận thông tin. Nhà đầu tư cũng nên hiểu một điều rằng, không phải thông tin nào cũng sẽ phản ánh lên thị trường, không phải thông tin nào mình cũng sẽ phải phản ứng. Dẫu biết những trang mới của thị trường chứng khoán và thời kỳ tới đây nhiều biến động, đến từ những yếu tố quốc tế, cẩn trọng là điều rất cần thiết. Nhưng cũng đừng biến mình trở thành một cái còi báo động, nhạy cảm với mọi thông tin, dẫu không biết là báo động giả hay thật.