Thuở còn là cô học trò nhỏ, tôi vô tình tìm được một tập truyện. Chỉ cái tên “Chiếc tráp bằng đá khổng tước” đã có sức thu hút kỳ lạ. Những năm 90 của thế kỷ trước, với một cô bé gái sống cuộc sống Hà Nội vừa đổi mới, chỉ quanh quẩn xóm phố, thì một chiếc tráp lại bằng đá khổng tước - loại đá quý chưa từng nghe đến này, thật là một thứ hấp dẫn.
Tôi say mê từng câu chuyện nhỏ trong đó. Xuyên suốt những câu truyện đó là màu xanh biếc quyến rũ của đá khổng tước, là bà chủ núi Đồng huyền bí cai quản mỏ đá sâu thẳm trong lòng núi, là lao động chế tác miệt mài của người thợ đá, là sự say mê của con người đối với màu sắc và hoa văn từ đá khổng tước, là sự kiên trì đạt tới cái đẹp toàn thiện, toàn mỹ...
Tôi vẫn còn nhớ cô gái tết tóc hai bím buông xuống gót chân, thân hình mảnh dẻ đáng yêu, mặc chiếc váy dài hàng tơ màu xanh lông công rực rỡ xuất hiện trên núi Đồng. Đó là bà chủ núi Đồng, bà chủ mỏ đá khổng tước.
Nhớ chàng trai Stephan dũng cảm và chung thủy có được cuộc gặp kỳ lạ với bà chủ núi Đồng và được bà ta tặng cho chiếc tráp bằng đá khổng tước chứa đầy nữ trang tuyệt đẹp. Chàng đã chết trên núi Đồng, tay còn cầm viên ngọc xanh tuyệt đẹp - nước mắt của bà chủ núi Đồng.
Và Tania, con gái của Stephan, người được thừa hưởng chiếc tráp đầy nữ trang ấy. Khi nàng mặc chiếc váy màu xanh lông công, đeo bộ trang sức ấy lên, nàng như biến thân trở thành “một nàng công chúa ra công chúa”. Một vị quý tộc đã hỏi cưới nàng và chuẩn bị cho nàng một căn phòng khảm toàn bằng đá khổng tước trong hoàng cung. Thế chứ, một nàng công chúa ra công chúa thì phải ở trong một căn phòng khảm đá khổng tước lộng lẫy như vậy.
Rồi chàng thợ Đa-ni-lô mong ước phải làm ra sản phẩm để mọi người thấy được vẻ đẹp và sự quyến rũ của đá. Chàng đã mải miết tìm phiến đá với đường vân đẹp như trong ảo mộng, miệt mài tạc thành chiếc chén hình bông cà độc dưới với chân đỡ là chiếc lá xòe rộng duyên dáng. Nhưng chàng vẫn chưa hài lòng và ngày ngày lang thang trên núi tìm bông hoa đá làm trái tim mọi người phải rung động trước vẻ đẹp của đá.
Là vị hôn thê Kachia của Đa-ni-lô, người đã tìm thấy những phiến đá với đường vân hiếm có, ở giữa trông giống như một gốc cổ thụ với đôi chim, một con ở trên cành như đang bay xuống và một con ở dưới gốc như đang bay lên...
Chiếc tráp ấy, thứ đá ấy, giấc mơ ấy khắc sâu một thời tuổi thơ. Những mẩu chuyện nhỏ đều mang trong mình chút huyền bí của truyện dân gian nhưng rồi lại đầy ắp chi tiết hiện thực cận đại. Đó là núi Đồng, được gọi là núi Đồng vì nhà máy thải ra xỉ đồng chất đống như một ngọn núi, là hình ảnh của xưởng đá với viên đốc công, những người thợ mê mải bên phiến đá, là những vị quý tộc, chúa đất...
Năm tháng qua đi, cô gái bé lớn lên. Thế giới rộng mở. Tra cứu thông tin chưa bao giờ dễ hơn thế. Giờ tôi mới hay rằng thuở bé tôi đã thấy chiếc tráp rồi. Chỉ là chiếc tráp gỗ sơn son thiếp vàng hoặc khảm trai giờ không còn là vật dụng phổ biến. Thời gian xóa bỏ vẻ ngoài đẹp đẽ và giàu có của chiếc tráp, chỉ còn vẻ cũ kỹ, nghèo nàn. Thế nên tôi không thể nào liên tưởng chiếc tráp bằng đá khổng tước lộng lẫy ấy với chiếc tráp gỗ tróc sơn đâu đó quanh tôi.
Tôi còn biết, thực ra chiếc tráp bằng đá khổng tước không phải là truyện cổ mà là một tập truyện viết theo lối dân gian do Paven Bazhow sáng tác dựa trên những câu chuyện dân gian ở vùng Uzal.
Tôi cũng biết rằng đá khổng tước là khoáng vật chứa đồng, có tên khoa học Malachite với màu xanh biếc và những vân đá trông tựa như lông công. Rằng Malachite cũng là một loại đá phong thủy, có thể giảm sự căng thẳng trong cảm xúc. Nó có khả năng hấp thụ năng lượng tiêu cực, tạo ra một sự hài hòa về thể chất, tinh thần trong cơ thể người. Trong thạch học trị liệu hiện đại, đá lông công được sử dụng trong điều trị bệnh tim, tuyến tụy và lá lách. Nó kích thích quá trình tái sinh, có tác dụng tích cực đến tuyến yên và đầu xương. Thậm chí, có ý kiến cho rằng, đá lông công là chất chống phóng xạ tốt.
Người cổ đại đã dùng Malachite để làm đồ trang sức và bùa hộ mệnh. Nhiều năm trước đây, có những khối Malachite lớn, một số cân nặng tới 20 tấn, đã được tìm thấy ở nước Nga và đã được sử dụng để trang trí cung điện.
Căn phòng khảm đá khổng tước mà Tania yêu cầu vị hôn phu chuẩn bị cho mình là có thật. Đó là “Phòng Malachite” tại Cung điện Mùa Đông ở St Petersburg, được thiết kế bởi Alexander Briullov. Căn phòng là nơi tiếp khách của Hoàng hậu Alexandra Feodorovna (vợ của Nicholas đệ nhất), trong những năm 1830. Phòng tiếp khách này được trang trí các cột, bình và các lò sưởi làm từ Malachite nguyên khối.
Gần đây, một nhà nội thất nổi tiếng trên thế giới đã giới thiệu bộ sưu tập chế tác từ Malachite bao gồm các dụng cụ đồ văn và viết thư, tách, đĩa, khay, hộp đựng thư, kính lúp, lọ cắm bút, hộp đựng bút.
Bộ sựu tập khiến người ta không thể dứt mắt vì hoài niệm. Nó tái hiện lại cuộc sống xa hoa của tầng lớp quý tộc xa xưa tựa như những bộ bàn ghế, bát đĩa mà người thợ núi đồng tạo ra cho ông chủ... Và tôi như thấy nàng Tania mắt xanh mặc chiếc váy màu xanh lông công cùng với bộ trang sức khổng tước trong căn phòng khảm đá khổng tước.
Tôi như thấy Tania trong mình, mơ một giấc mơ khổng tước, dường như bộ trang sức khổng tước đủ sức biến tất cả cô gái trở thành một nàng công chúa. Tôi ao ước tìm cho mình một “mẩu” Malachite, một chút màu xanh lông công rực rỡ và kiêu hãnh.
Chỉ là tìm được một chút gì đó vừa ý thật khó. Đôi khi hoa văn rất đẹp mà nước xanh chưa tới, đôi khi màu xanh đã biếc rồi mà vân đá hơi lỗi. Lại có khi tôi muốn một giọt nước xanh thì người bạn chế tác chỉ có dạng trụ thạch anh... Cuộc đời mà, cái gì hoàn hảo đâu dễ kiếm tìm.