Đó là sự kết hợp đáng lo ngại đối với Cục Dự trữ Liên bang (Fed) và các ngân hàng trung ương khác khi họ tìm cách kiềm chế áp lực giá tăng mạnh nhất trong nhiều thập kỷ mà không làm chệch hướng phục hồi từ đại dịch. Các bộ trưởng tài chính của G20 sẽ gặp nhau trong tuần này với vấn đề lạm phát nằm trong số những mối quan tâm hàng đầu của họ.
Trong khi các nhà xuất khẩu năng lượng có thể được hưởng lợi từ sự bùng nổ và ảnh hưởng của dầu mỏ đối với các nền kinh tế, phần lớn thế giới sẽ bị ảnh hưởng khi các công ty và người tiêu dùng nhận thấy hóa đơn của họ tăng lên và sức chi tiêu bị siết chặt bởi thực phẩm, phương tiện giao thông và sưởi ấm đắt hơn.
Theo mô hình “Shok model” của Bloomberg Economics, việc giá dầu thô tăng lên 100 USD/thùng vào cuối tháng này từ mức khoảng 70 USD/thùng vào cuối năm 2021 sẽ làm tăng lạm phát lên khoảng 0,5% ở Mỹ và châu Âu trong nửa cuối năm nay.
Nói rộng hơn, JPMorgan cũng cảnh báo mức tăng lên tới 150 USD/thùng gần như sẽ ngăn chặn sự mở rộng toàn cầu và khiến lạm phát bình quân trên toàn cầu tăng vọt lên hơn 7%, gấp hơn ba lần so với tỷ lệ mà hầu hết các nhà hoạch định chính sách tiền tệ nhắm tới.
Peter Hooper, trưởng bộ phận nghiên cứu kinh tế toàn cầu của Deutsche Bank cho biết: “Cú sốc dầu vào vấn đề hiện nay là lạm phát rộng lớn hơn. Do đó, rất có thể xảy ra tình trạng tăng trưởng toàn cầu chậm lại đáng kể”.
Dầu cao hơn khoảng 50% so với một năm trước, một phần của đợt tăng giá hàng hóa trên diện rộng cũng làm tăng giá khí đốt tự nhiên. Ngoài ra, do nhu cầu trên toàn thế giới hồi sinh sau khi dỡ bỏ tình trạng phong tỏa, căng thẳng địa chính trị bùng phát và chuỗi cung ứng căng thẳng. Những kỳ vọng về một thỏa thuận hạt nhân Iran được gia hạn đã có lúc khiến thị trường dầu nguội lạnh, nhưng sự gia tăng của giá dầu vẫn đang diễn ra.
Theo Gavekal Research, nhiên liệu hóa thạch - dầu cũng như than đá và khí đốt tự nhiên - cung cấp hơn 80% năng lượng của nền kinh tế toàn cầu. Và chi phí của một giỏ hàng hóa điển hình hiện đã tăng hơn 50% so với một năm trước.
Cuộc khủng hoảng năng lượng cũng dẫn đến sự siết chặt đang diễn ra trong chuỗi cung ứng toàn cầu, khiến chi phí tăng cao và nguyên liệu thô cũng như thành phẩm bị trì hoãn.
Vivian Lau, Phó chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Tập đoàn Pacific Air Holdings cho biết: “Giá dầu chắc chắn là một mối quan tâm. Sự gia tăng đang diễn ra vào thời điểm giá vận tải hàng không đã rất cao”.
Nền kinh tế khó khăn với giá dầu tăng cao
Goldman Sachs dự báo, giá dầu sẽ ở mức 100 USD/thùng trong quý III/2021 và ước tính mức tăng 50%, nâng lạm phát tại Mỹ lên trung bình 0,6%, trong đó hầu hết các nền kinh tế mới nổi đều bị ảnh hưởng.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) gần đây đã nâng dự báo giá tiêu dùng toàn cầu lên mức trung bình 3,9% ở các nền kinh tế tiên tiến trong năm nay, tăng từ mức 2,3% và 5,9% ở các nước mới nổi và đang phát triển.
 |
IMF dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ chậm lại vào năm 2022 và 2023 |
Cho đến nay, Trung Quốc, nhà xuất khẩu hàng hóa và nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới đã có mức lạm phát ổn định. Nhưng nền kinh tế nước này vẫn dễ bị tổn thương vì các nhà sản xuất đã phải đối mặt với chi phí đầu vào cao và lo ngại về tình trạng thiếu năng lượng.
Với áp lực giá ngày càng lớn hơn so với dự kiến trước đó, các ngân hàng trung ương hiện đang ưu tiên chống lạm phát hơn là hỗ trợ nhu cầu. Chỉ số giá tiêu dùng của Mỹ gây bất ngờ với mức cao nhất trong 4 thập kỷ, đã gây ra những cú sốc trên thị trường tài chính và làm gia tăng đặt cược rằng Fed sẽ tăng lãi suất 7 lần trong năm nay, một tốc độ nhanh hơn so với dự kiến trước đó.
Thống đốc Ngân hàng Trung ương Anh Andrew Bailey trong tháng này đã phần nào lý giải cho quyết định tăng lãi suất của Anh bằng cách chỉ ra "sự ép giá từ giá năng lượng." Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) Christine Lagarde gần đây cho biết, các quan chức sẽ “xem xét cẩn thận” giá năng lượng sẽ tác động đến nền kinh tế như thế nào khi họ báo hiệu sự chuyển hướng sang thắt chặt chính sách tiền tệ. Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ hôm 10/2 cũng đánh giá giá dầu là một rủi ro.
Để chắc chắn, nền kinh tế thế giới không còn xuất hiện khủng hoảng dầu mỏ như những thập kỷ trước, đặc biệt là những năm 1970, vì đã có một số nguồn năng lượng khác thay thế. Các yếu tố hỗ trợ khác trong thời đại đại dịch bao gồm tỷ lệ tiết kiệm hộ gia đình tăng lên và mức lương cao hơn trong bối cảnh thị trường lao động thắt chặt có thể giúp người tiêu dùng chống lại giá dầu tăng cao.
Tại Mỹ, sự xuất hiện của ngành công nghiệp dầu đá phiến giúp nền kinh tế của nước này ít bị tổn thương hơn trước các cú sốc nhiên liệu. Trong khi người tiêu dùng đang trả nhiều tiền hơn cho xăng, các nhà sản xuất trong nước đang kiếm được nhiều tiền hơn.
Mark Zandi, nhà kinh tế trưởng của Moody’s Analytics ước tính rằng, mỗi mức tăng 10 USD/thùng sẽ cắt giảm 0,1% so với tăng trưởng kinh tế trong năm sau.
Các nhà sản xuất dầu có lý do để ăn mừng
Ngân sách của Nga có thể gặt hái thêm hơn 65 tỷ USD doanh thu trong năm nay, giúp Điện Kremlin chống lại các lệnh trừng phạt có thể xảy ra đối với vấn đề Ukraine. Các nhà sản xuất thị trường mới nổi khác sẽ được hưởng lợi, cũng như các nền kinh tế Canada và Trung Đông.
Tuy nhiên, đối với hầu hết người tiêu dùng và các chủ ngân hàng trung ương đều quan tâm nhiều đến tốc độ và mức độ di chuyển của năng lượng, đặc biệt nếu các nền kinh tế mất đà trên toàn cầu.
Nhà kinh tế Priyanka Kishore thuộc Oxford Economics cho biết: “Việc giá dầu tiếp tục tăng nhanh có thể làm tăng rủi ro về các điều kiện giống như suy thoái ở một số quốc gia, đặc biệt nếu chính sách tài khóa cũng đang thắt chặt đáng kể”. Ông cũng ước tính rằng, cứ mỗi thùng dầu tăng 10 USD sẽ làm mất đi 0,2% tăng trưởng thế giới.
