Chiều 27/10, Quốc hội tiếp tục thảo luận về kinh tế, xã hội, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà được mời giải trình ý kiến của đại biểu Quốc hội liên quan đến cán bộ, công chức, viên chức nghỉ việc và tăng lương cơ sở.
Về tình hình công chức viên chức nghỉ việc, thôi việc, Bộ trưởng dẫn số liệu tổng hợp của 63 địa phương và các bộ, ngành, từ 1/1/2020 đến 30/6/2022, số công chức, viên chức nghỉ việc, thôi việc là 39.552 người, bằng 1,94% tổng biên chế công chức, viên chức. Tính theo lĩnh vực, ngành giáo dục là 16.424 người (41,53%), y tế là 12.198 người (30,84%).
Bộ trưởng cũng thông tin, trong 2,5 năm qua, tổng số công chức, viên chức được tuyển dụng mới là hơn 143.961 người, trong đó hơn 18.867 công chức, 125.104 viên chức. Riêng viên chức giáo dục được tuyển dụng mới là 74.495 người, y tế là 38.147 người.
Từ số liệu trên, Bộ trưởng cho rằng, số lượng công chức viên chức nghỉ việc so với tổng biên chế là không lớn (1,94%), nhưng tập trung ở lĩnh vực trọng điểm giáo dục và y tế, nên đây là thách thức cho sự nghiệp công, trực tiếp chăm lo cho con người.
Bộ trưởng khái quát, số nghỉ việc, thôi việc đa số ở độ tuổi trẻ (từ 40 tuổi trở xuống và trên 50% có trình độ đại học); tập trung ở nhiều tỉnh, thành phố lớn, có tốc độ phát triển kinh tế nhanh, có nhiều khu công nghiệp, dịch vụ y tế, giáo dục phát triển; số lượng công chức, viên chức trẻ được tuyển dụng mới tăng cao nhất trong những năm trở lại đây.
Theo Bộ trưởng, cần nhìn nhận toàn diện, tổng thể, khách quan, công bằng về vấn đề công chức, viên chức nghỉ việc.
Về nguyên nhân khách quan, Việt Nam đang tập trung phát triển thị trường lao động đồng bộ hiện đại, đầy đủ, hội nhập nhằm đạt tới thị trường lao động vận hành theo quy luật khách quan của kinh tế thị trường, nhất là quy luật cung cầu.
Đồng thời thị trường lao động đòi hỏi khả năng kết nối, vận hành đồng bộ tương tác thông suốt giữa các khu vực, các vùng trong cả nước, giữa nông thôn và thành thị, với các nước trong khu vực và quốc tế. Người lao động có cơ hội bình đẳng trong thị trường lao động, được tự do lựa chọn việc làm, tự do dịch chuyển trên thị trường lao động.
"Việc công chức, viên chức dịch chuyển từ công sang tư là yếu tố khách quan trên cơ sở điều tiết của thị trường lao động theo quy luật tất yếu của kinh tế thị trường, góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động phù hợp với chuyển dịch cơ cấu kinh tế của nước ta", Bộ trưởng Bộ Nội vụ phân tích.
Đồng thời, chuyển dịch cũng tạo động lực để thúc đẩy nhanh hơn sự cạnh tranh lành mạnh, công bằng giữa thị trường lao động khu vực công và khu vực tư.
Một nguyên nhân khách quan nữa, theo bà Trà là, trong quá trình cơ cấu lại nền kinh tế và phát triển các thành phần kinh tế, Đảng và Nhà nước có nhiều chính sách phát triển kinh tế tư nhân, thúc đẩy xã hội hóa dịch vụ công, trong đó có dịch vụ y tế, giao dục ngoài công lập phát triển khá mạnh ở các khu đô thị. Điều này tạo cơ hội cho người lao động ra - vào trong khu vực công và khu vực tư thường xuyên theo quy luật cung cầu…
Tuy nhiên, tỷ lệ ra khu vực tư ở giáo dục không cao như y tế. Đại dịch Covid-19 trong hơn 2 năm qua đã tác động sâu rộng trên mọi mặt đời sống xã hội, ảnh hưởng đến đời sống vật chất, tinh thần của người dân nói chúng và người lao động nói riêng, làm thay đổi lớn phương thức làm việc, kể cả nhận thức việc làm, cuộc sống.
Khu vực tư nhân sau đại dịch tiếp tục củng cố và phát triển. Cụ thể, năm 2022 có khoảng 135.000 doanh nghiệp mới gia nhập thị trường. Việc thiếu hụt lao động lớn đòi hỏi doanh nghiệp phải có chính sách thu hút hấp dẫn thu hút người lao động, trong đó có công chức, viên chức khu vực công, Bộ trưởng nói.
“Xét mặt tổng thể, việc chuyển dịch này cũng có yếu tố tích cực để thúc đẩy thị trường lao động phát triển, tạo động lực, cơ hội khu vực công cơ cấu lại đội ngũ công chức, viên chức; xây dựng hoàn thiện thể chế chính sách hướng tới sự đổi mới tiến bộ, công bằng, cạnh tranh lành mạnh nguồn nhân lực trong khu vực công. Tuy nhiên, số công chức, viên chức thôi việc, nghỉ việc hàng loạt trong hơn 2 năm qua là điều chúng ta cần nhìn nhận nghiêm túc và cũng là vấn đề đáng quan ngại”, Bộ trưởng Bộ Nội vụ nhấn mạnh.
Về nguyên nhân chủ quan, Bộ trưởng cho rằng, thu nhập, tiền lương của công chức viên chức còn thấp hơn khu vực công dù cùng trình độ. Áp lực công việc của công chức, viên chức ngày càng cao, nhất là trong lĩnh vực y tế làm viện trong bối cảnh khó khăn, nguy hiểm của đại dịch Covid-19. Giáo dục thì phải đổi mới chương trình, thay đổi phương thức làm việc trong điều kiện đại dịch, trong khi đó điều kiện thực hiện còn nhiều khó khăn.
Thêm vào đó môi trường làm việc một số nơi chưa tạo động lực cho công chức, viên chức phát huy năng lực sở trường. Mặt khác quản trị trong khu vực công chưa có thay đổi lớn, cơ bản vẫn theo lề lối cũ. Trong khi khu vực tư rất chú ý đến phương thức quản trị hiện đại, khích lệ người lao động làm việc, ghi nhận kịp thời những đóng góp cống hiến của họ.
Về giải pháp, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho rằng, cần tập trung cải cách đồng bộ, quyết liệt hiệu quả các nhiệm vụ. Đó là cải cách chính sách tiền lương theo Nghị quyết 27 của Trung ương khóa XII. Giải pháp nữa là tiếp tục có những hệ thống thể chế, cải cách tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế, đồng thời quan tâm rà soát, đổi mới công tác tuyển dụng, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng, quy hoạch, bố trí đảm bảo công khai, công bằng, dân chủ chất lượng, hiệu quả hơn nữa.
Cùng đó là sớm xây dựng chính sách thu hút người tài năng, chuyên gia trong các lĩnh vực, ngành trong cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập.
Bộ trưởng cũng đề cập giải pháp xây dựng đội ngũ lãnh đạo, quản lý có phẩm chất, năng lực, uy tín, gương mẫu; xây dựng môi trường văn hóa làm việc công bằng, dân chủ, đoàn kết, chuyên nghiệp, hiện đại và có điều kiện, môi trường để công chức, viên chức thể hiện tài năng của mình.
