Xuất khẩu sụt giảm
Theo số liệu thống kê sơ bộ của cơ quan Hải quan, 11 tháng năm 2025, xuất khẩu gạo đạt hơn 7,53 triệu tấn, trị giá trên 3,85 tỷ USD, giảm lần lượt 10,9% và 27,4% so với cùng kỳ năm 2024.
Giá xuất khẩu gạo bình quân 11 tháng qua đạt 512 USD/tấn, giảm 18,3% so với cùng kỳ.
Tại Hội nghị kinh doanh xuất khẩu gạo do Bộ Công thương tổ chức giữa tuần qua, ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) đánh giá, 2025 là năm khó khăn trong xuất khẩu gạo khi một số thị trường nhập khẩu gạo lớn của Việt Nam điều chỉnh chính sách nhập khẩu theo hướng bảo hộ sản xuất trong nước, tăng tiêu thụ lúa gạo cho nông dân.
Cùng với đó, bất ổn an ninh, chính trị leo thang tại một số quốc gia, khu vực; lạm phát vẫn ở mức cao; nhiều nền kinh tế lớn tiếp tục điều hành chính sách tiền tệ thắt chặt… tạo áp lực lớn lên thị trường tài chính, tiền tệ, nhu cầu tiêu dùng và các hoạt động kinh tế vẫn ở mức thấp… đã ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu.
Sau năm 2024 lập kỷ lục với xuất bán thành công trên 9 triệu tấn gạo, thu về gần 5,7 tỷ USD, 11 tháng của năm nay, xuất khẩu gạo đã sụt giảm khoảng 1,4 tỷ USD so với cùng kỳ năm ngoái, và dự báo cả năm nay tăng trưởng âm.
Dữ liệu của Cục Hải quan, giá xuất khẩu bình quân năm ngoái đạt 627,19 USD/tấn (giá xuất khẩu bình quân tăng 52,18 USD/tấn so với năm 2023).
11 tháng qua, hầu hết các thị trường chủ lực, truyền thống của gạo Việt đều giảm nhập khẩu từ nước ta, điều này khiến kim ngạch xuất khẩu toàn ngành suy giảm. Cụ thể, xuất khẩu gạo sang Indonesia giảm gần 96,38%, sang Malaysia giảm 32,5%, Philippines giảm hơn 24%.
Điểm nổi bật 11 tháng qua, các doanh nghiệp đã tăng cường xuất khẩu sang một số thị trường mới.
Nhờ đó, sản lượng gạo xuất khẩu gia tăng tại các thị trường Ghana (tăng 52,64%), Trung Quốc (tăng 165,14%), Bangladesh (tăng gấp 238,48 lần) và Senegal (tăng khoảng 73 lần)…
Sự tăng trưởng ở các thị trường châu Phi cùng với đà phục hồi của thị trường Trung Quốc đã góp phần bù đắp phần lớn sụt giảm tại thị trường Philippines, Indonesia, Malaysia.
Việt Nam dù đã ký 17 hiệp định thương mại tự do (FTA), việc khai thác các thị trường này tuy đã được triển khai song sản lượng lẫn trị giá còn thấp. Trên 70% lượng gạo Việt xuất khẩu hàng năm vẫn sang các nước ASEAN, châu Phi…
Giải pháp chặn đà giảm của giá gạo
Lo ngại giá gạo có thể tiếp tục giảm, tại Hội nghị Thủ tướng Chính phủ đối thoại với nông dân năm 2025, ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Tập đoàn Intimex, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho biết: "Philippines, thị trường tiêu thụ hơn 4 triệu tấn gạo Việt trong năm ngoái nhưng 3 tháng nay, nước này đã tạm ngừng nhập khẩu và dự kiến đến tháng 1 mở cửa lại cho 300.000 tấn, sau đó lại ngừng tiếp”.
“Như vậy vào vụ Đông Xuân sắp tới, Việt Nam có khoảng 4 triệu tấn lúa gạo dư thừa. Với tình hình này, giá lúa gạo có thể xuống và sẽ gặp khó khăn’, ông Nam nói.
Đại diện VFA kiến nghị Chính phủ làm việc với Chính phủ Philippines để xem xét mở cửa thị trường, đồng thời, cho phép các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp nhà nước được mua trữ lúa gạo trong vòng 6 tháng và tập trung cho các thị trường Tây Á như Iraq, Syria, các thị trường châu Phi.
Để an toàn trong giao dịch thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Philippines đề nghị thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo cần thận trọng trong giao dịch, đàm phán hợp đồng với doanh nghiệp Philippines, bởi Philippines vẫn đang tạm ngừng nhập khẩu, trong khi nhiều nguồn thông tin đưa tin tháng 1/2026 Chính phủ Philippines sẽ nhập khẩu trở lại.
Bên cạnh đó, các thương vụ đề nghị thương nhân chú trọng vào đảm bảo chất lượng đối với gạo xuất khẩu, kiểm dịch, mẫu mã, bao bì, tìm hiểu thông tin cụ thể về doanh nghiệp nhập khẩu, tập quán thanh toán để đảm bảo xuất khẩu mang lại hiệu quả xuất khẩu
Các chuyên gia và doanh nghiệp xuất khẩu nhận định, xuất khẩu gạo năm 2026 sẽ chịu tác động từ một loạt các yếu tố, trong đó Philippines dự kiến quay trở lại nhập khẩu từ tháng 1/2026 và tiếp tục ban hành chính sách siết nhập khẩu, đi kèm là sự thay đổi về thuế nhập khẩu. Đây là những thông tin cần được doanh nghiệp xuất khẩu trong nước theo dõi, cập nhật kịp thời để ứng biến trong đàm phán đơn hàng mới.
Ngoài ra, sự quay trở lại nhập khẩu từ các thị trường truyền thống như Trung Quốc, Bangladesh, châu Phi và tín hiệu thị trường từ các thỏa thuận thương mại gạo giữa Việt Nam và các nước (Senegal và Singapore )… sẽ tiếp sức cho xuất khẩu.
Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) dự kiến sản lượng sản xuất năm 2026 khoảng 43 triệu tấn, giảm khoảng 0,2 triệu ha so với cùng kỳ do giảm diện tích gieo trồng tại các mùa vụ.
Mỗi năm Việt Nam xuất khẩu khoảng 6-7 triệu tấn gạo, nhưng với xu hướng diện tích và sản lượng giảm, đến 2030, lượng xuất khẩu có thể chỉ còn quanh mức 5 triệu tấn. Gạo Việt đa xuất khẩu đi 150 thị trường nhưng chủ yếu tập trung ở khu vực ASEAN như Philippines, Indonesia, cùng với Trung Quốc, nhưng một số nước đang chủ động tăng sản xuất nội địa hoặc điều chỉnh lại cơ cấu nhập khẩu, khiến việc mở rộng thêm các thị trường tiêu thụ khối lượng lớn không hề dễ dàng.
Phần lớn các thị trường còn lại chỉ nhập khẩu quy mô nhỏ, khoảng 5.000 - 10.000 tấn/năm. Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam cho rằng, thực tế này đặt ra yêu cầu phải nhìn lại chiến lược sản xuất và xuất khẩu, nâng tầm giá trị thay vì chạy theo sản lượng.
Xuất khẩu gạo năm nay giảm là do Philippines, quốc gia nhập khẩu gạo lớn nhất của nước ta siết lại nhập khẩu trong 4 tháng cuối năm, khiến đà mua vốn rất mạnh từ đầu năm bị chững lại. Không chỉ vậy, năm 2024, lượng gạo Việt Nam xuất sang Philippines đã ở mức rất cao, tạo ra mặt bằng so sánh lớn. Vì vậy, chỉ cần nhu cầu điều chỉnh giảm và tiến độ mua chậm lại đã đủ khiến kim ngạch và sản lượng năm 2025 suy giảm đáng kể so với cùng kỳ.
Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương)
