Nhiều nhà đầu tư kinh nghiệm có thể nhận diện được các dấu hiệu cổ phiếu có tay của “đội lái”
Vui buồn theo “lái”
Phan Long là một nhà đầu tư cá nhân có hơn 10 năm kinh nghiệm đầu tư cổ phiếu. Trải qua nhiều xu hướng tăng (uptrend), mua theo chiến lược nào cũng thắng, cho đến những đợt xuống giá (downtrend) bị “call margin” (yêu cầu bổ sung ký quỹ) đến cháy tài khoản, đến giờ anh Long tự tin rằng mình có thể sống khoẻ bằng nghề chứng khoán.
Khẳng định mình là nhà đầu tư theo trường phái trading (lướt sóng) là chính, anh Long nói rằng, nếu hiểu biết về thị trường thì trading vừa mang lại cảm xúc lại vừa ra tiền, còn đầu tư giá trị kiểu “ném” một khoản tiền nhàn rỗi vào các cổ phiếu cơ bản rồi quên nó đi trong vài năm chỉ cần lấy cổ tức là cách đầu tư của những người già hoặc không có thời gian.
Chia sẻ với phóng viên, nhà đầu tư này cho biết, kể cả giai đoạn VN-Index sụt mạnh xuống dưới 900 điểm hồi cuối năm ngoái, anh vẫn lãi nhẹ. Bí quyết ở chỗ, mặc dù giá trị tài sản ròng (NAV) chỉ thuộc hàng nhà đầu tư nhỏ lẻ, nhưng anh luôn chiến thắng nhờ biết cách đọc tín hiệu dòng tiền lớn và đầu tư nương theo dòng tiền.
Thị trường chứng khoán được coi là cuộc chơi của dòng tiền, trong đó yếu tố chi phối dòng tiền chính là tâm lý đám đông. Điều này đặc biệt đúng với thị trường chứng khoán Việt Nam, nơi có hơn 90% nhà đầu tư là cá nhân nhỏ lẻ.
Theo anh Long, nếu chịu khó quan sát sẽ thấy thị trường chứng khoán có một vài quy luật đơn giản, nhưng điều đáng tiếc là nhà đầu tư cá nhân cứ mãi “mua đỉnh, bán đáy” và không rút được kinh nghiệm. Ví dụ, vì sao một cổ phiếu cứ ở vùng đỉnh thì tin tốt ra nhiều đi kèm với khối lượng giao dịch lớn? Vì sao có những phiên cổ phiếu tăng trần hay giảm sàn mà khối lượng khớp lệnh rất thấp?…
Anh Long phân tích một trường hợp điển hình: Giả sử cổ phiếu A đang có giá là 30.000 đồng/cổ phiếu. Một quỹ đầu tư lớn B lên tiếng đề nghị lãnh đạo công ty A, hoặc cổ đông lớn của A (gọi là bên A) và hai bên thoả thuận sau 45 ngày nữa A sẽ bán cho B khối lượng 10 triệu cổ phiếu thông qua khớp lênh trên sàn chứng khoán với giá 40.000 đồng/cổ phiếu. Giao dịch được bảo lãnh bởi một ngân hàng thương mại tên là X.
Bằng biện pháp nào đó, sau một thời gian. cổ phiếu A sẽ tăng giá từ 30.000 đồng lên vùng giá kỳ vọng 40.000 đồng. Khi đó, A và B tiến hành khớp lệnh khối lượng khủng 10 triệu cổ phiếu ở mức trần. Cùng với đó, truyền thông và các room đồng loạt đưa tin tốt về A. Nhà đầu tư nhỏ lẻ thấy tin tốt cộng khối lượng giao dịch lớn liền đua mua vào. Giao dịch cổ phiếu A sôi động và giá sẽ tiếp tục tăng lên các phiên sau đó, chẳng hạn lên đến 50.000 đồng/cổ phiếu.
Sau đó, cổ phiếu A bất ngờ xuất hiện tin xấu, cổ phiếu giảm sàn một vài phiên, khiến nhà đầu tư nhỏ lẻ hoảng loạn đua nhau bán ra, đẩy cổ phiếu về lại giá 30.000 đồng/cổ phiếu. Lúc này, A xuống tiền mua lại hết số cổ phiếu trên, tạo động lực đẩy giá tăng lên vùng 40.000 đồng. Giai đoạn này xác nhận đã kết thúc “game”. Kết quả là A và B chốt thương vụ thành công, ngân hàng X cũng thu được lợi nhuận, chỉ có nhà đầu tư nhỏ lẻ là thua lỗ.
“Trong ví dụ nói trên, có thể thấy những tay to thao túng được tâm lý đám đông không thể không sử dụng truyền thông. Lúc nào ra tin tốt, lúc nào ra tin xấu đều được tính toán kỹ lưỡng”, anh Long nói và cho biết, bí quyết “ăn” theo lái của anh chỉ đơn giản là dựa vào những tin tức này.
Đầu tiên, phải luôn nhớ quy luật “tăng nóng thì chỉnh mạnh, tích luỹ bật nhiều” để luôn cảnh giác với những cổ phiếu không có câu chuyện gì hấp dẫn, nhưng bỗng dưng tăng mạnh, nhất là cổ phiếu nhỏ (penny). Ngoài ra, những cổ phiếu chuẩn bị phát hành thêm hay bỗng dưng có khối lượng giao dịch “khủng” trong thời gian dài, nhưng tăng ít cũng cần chú ý, vì rất có thể sắp có “game” xảy ra.
Đi kèm với những dấu hiệu trên, nhà đầu tư cần chú ý những tin tức ra cùng thời điểm để xác nhận tin có mục đích hay không. “Ví dụ, hôm 7/9, trên các room chat, hội nhóm bỗng xuất hiện tin đồn về việc thị trường chứng khoán Việt Nam chuẩn bị được nâng hạng lên thị trường mới nổi vào ngày 28/9. Đây là tin đồn phi lý, vì thị trường Việt Nam còn thiếu nhiều tiêu chí, mà để đáp ứng cần thời gian dài, ít nhất là phải sang năm 2024”, anh Long phân tích và nhận định, tin đồn kiểu này được tung ra để dụ cầu vào nên nhà đầu tư phải hết sức thận trọng.
Ngược lại, khi muốn đè giá để gom hàng, “đội lái” sẽ sử dụng các diễn đàn, hội nhóm, mạng xã hội để truyền thông tung ra tin xấu khiến nhà đầu tư nhỏ lẻ hoảng hốt bán tháo và giá giảm, khi đó “lái” sẽ mua vào, nhà đầu tư cá nhân bị mất hàng.
Chị Mai Loan, một nhà đầu tư cá nhân lâu năm (FN) khác cho biết, để đè giá gom hàng, những market maker (nhà tạo lập thị trường) còn sử dụng thủ thuật quen thuộc là “mua tay phải, bán tay trái”.
Nghĩa là, họ sẽ kê lệnh bán và lệnh mua cổ phiếu so le nhau, cứ lệnh chẵn bán ra, lệnh lẻ gom vào. Thậm chí, họ có thể vay cổ phiếu trong các kho hàng của công ty chứng khoán hoặc kho ngoài để kê lệnh T+0.
“Cứ ngày ngày kê giá như vậy sẽ làm cổ phiếu lình xình đi ngang không nhúc nhích, nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm cảm thấy sốt ruột, nhàm chán và phải bán ra”, chị Loan nói.
Vai trò định hướng của báo chí chính thống
Thực tế, chỉ rất ít nhà đầu tư cá nhân chiến thắng được “đội lái”, những “nhà cái” trong cuộc chơi bất cân xứng này. Anh Phan Long chia sẻ thêm một bí quyết, là luôn thoát hàng trước khi “lái” tung tin tốt ra.
“Mua ở gối, bán ở vai” là kinh nghiệm của nhà đầu tư này, nghĩa là luôn bán cổ phiếu ở giá gần đỉnh, chứ không chờ đỉnh. Vì khi tin tốt ra, “lái” sẽ bán cổ phiếu ở vùng đỉnh, nhà đầu tư không nhanh chân sẽ sập bẫy phân phối của “lái”.
Chị Mai Loan chia sẻ thêm, sau nhiều năm quan sát thị trường, chị phát hiện ra rằng, “đội lái” chẳng ở đâu xa, mà rất có thể là chính lãnh đạo doanh nghiệp, là khối tự doanh của công ty chứng khoán, là quỹ đầu tư, hay những nhà đầu tư cá nhân có tiềm lực tài chính khủng.
Rất phổ biến là mô hình lãnh đạo doanh nghiệp/quỹ đầu tư bắt tay với công ty chứng khoán (thông qua đội ngũ môi giới và các room phím hàng, các hội nhóm do đội này lập ra).
Để kiếm lợi nhuận từ cổ phiếu, nhà đầu tư này cho rằng, nếu không đủ kiến thức, kinh nghiệm, am hiểu thị trường, nhà đầu tư nhỏ lẻ không nên trading những cổ phiếu đầu cơ, vì rất dễ dính đọt cây khi trót bị “lái” lừa đu đỉnh.
“Lạc đà gầy vẫn hơn ngựa béo”, chị Loan nhắc lại một câu ngạn ngữ nước ngoài để nói rằng, chọn một cổ phiếu tốt tuy tăng chậm nhưng tăng đều sau một thời gian dài vẫn tốt hơn là những cổ phiếu nhỏ tăng nóng, giảm sốc.
“Thông tin đột biến có thể có ảnh hưởng đến đường đi của giá cổ phiếu, nhưng trong trung và dài hạn thì không vấn đề gì với những mã có nền tảng tốt”, chị Loan nói thêm.
Nói về kinh nghiệm ứng xử với tin có chủ đích, anh Phan Long khuyên nhà đầu tư lựa chọn những kênh báo chí chính thống làm “la bàn thông tin” cho mình để khỏi lạc vào mê hồn trận những tin tức do “lái” sắp đặt.
Khi được hỏi quan điểm về vấn đề này, một chuyên gia kinh tế nhận định, việc những tay to tác động được đến thị trường có nhiều nguyên nhân: Thị trường vẫn chủ yếu là nhà đầu tư cá nhân mới, trình độ nhà đầu tư chưa cao, có sự bất cân xứng thông tin, chưa có cơ chế hạn chế tin nội gián (sử dụng tin nội bộ để mua bán chứng khoán)…
“Ví dụ, tự doanh công ty chứng khoán chắc chắn có nguồn tin nội bộ từ doanh nghiệp. Họ vừa đá bóng vừa thổi còi khiến nhà đầu tư nhỏ lẻ thua lỗ vì FOMO”, vị chuyên gia nói.
Theo TS. Phan Phương Nam, Phó khoa Luật Thương mại, Đại học Luật TP.HCM, “sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán” hay nói cách khác là “giao dịch nội gián”, là hành vi bị cấm theo Luật Chứng khoán, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 210, Bộ luật Hình sự, với mức phạt cao nhất 7 năm tù. Tuy nhiên, trên thực tế, rất khó kiểm soát được hành vi này.
Ngoài ra, theo ông Nam, nhà đầu tư cá nhân nên tự trang bị kiến thức về thị trường, báo chí tài chính cần nêu cao vai trò định hướng, dẫn dắt thông tin, phát hiện và lên án giao dịch nội gián để bảo vệ nhà đầu tư và thị trường minh bạch.
