Việc mở rộng đường ống Trans Mountain gần như đã hoàn thành hứa hẹn sẽ đưa Canada vào một vai trò mới trên thị trường toàn cầu bằng cách vận chuyển thêm 600.000 thùng dầu mỗi ngày - ngang bằng với sản lượng hàng ngày của Azerbaijan - từ vùng cát dầu rộng lớn của nước này đến một cảng trên bờ biển Thái Bình Dương.
Đối với các nhà sản xuất dầu ở Canada, dự án thuộc sở hữu của chính phủ mang đến cơ hội phá vỡ sự phụ thuộc gần như hoàn toàn vào xuất khẩu sang Mỹ và bán được dầu thô với mức giá cao hơn. Đối với thị trường toàn cầu, việc mở rộng của đường ống Trans Mountain đại diện cho một nguồn dầu nặng, đầy bùn mới mà các nhà máy lọc dầu tiên tiến ở Ấn Độ và Trung Quốc cần cho sản xuất nhiên liệu vận tải và nhựa đường.
Dự án mở rộng này dự kiến sẽ bắt đầu hoạt động vào quý đầu năm tới, nhưng những thách thức kỹ thuật trong việc đào hầm dọc theo đoạn đường dài khoảng 1,3 km đã buộc dự án phải tìm kiếm những thay đổi có thể trì hoãn việc khởi động. Việc trì hoãn sẽ là một diễn biến không mong muốn đối với một dự án vốn đã bị trì hoãn trong nhiều năm và khiến chi phí tăng vọt do sự phản đối của các nhà bảo vệ môi trường và các nhóm người dân bản địa.
Đường ống Trans Mountain là gì?
Trans Mountain là một đường ống dài 1.151 km chạy qua những vùng cây thông rộng lớn của dãy Canadian Rockies trên tuyến đường từ Alberta không giáp biển đến thành phố ven biển phía tây Vancouver. Tuyến đường ban đầu là đường ống duy nhất của Canada tới Thái Bình Dương đã 70 năm tuổi và cung cấp dầu chủ yếu cho các nhà máy lọc dầu ở British Columbia và Washington. Việc kết hợp đường ống mở rộng này sẽ nâng công suất lên 890.000 thùng/ngày từ mức khoảng 300.000 thùng/ngày hiện nay.
Dự án mở rộng này đã phải đối mặt với nhiều thất bại trong 7 năm kể từ khi được phê duyệt lần đầu tiên trong bối cảnh phản đối của các nhóm môi trường lo ngại về tác động của việc tăng lưu lượng tàu thuyền đối với cá voi và cộng đồng bản địa lo ngại rằng đường dây này có thể làm ô nhiễm vùng đất của họ.
Trong khi đó, liệu đường ống Trans Mountain có hoàn thành mục tiêu phá vỡ sự phụ thuộc của Canada vào xuất khẩu dầu tới Mỹ hay không là vấn đề chưa rõ ràng.
Trong khi việc mở rộng nhằm mục đích đưa dầu thô của Canada đến châu Á, một số nhà phân tích cho biết, điểm đến tự nhiên của dầu thô là hàng chục nhà máy lọc dầu dọc theo Bờ biển Thái Bình Dương của Mỹ thuộc sở hữu của các tập đoàn như Chevron Corp., BP Plc và Marathon Petroleum Corp. Các cơ sở này hiện lấy phần lớn nguyên liệu từ Ả Rập Xê Út hoặc Iraq, và sẽ mất 30 ngày để đến biển so với khoảng 4 ngày đi thuyền từ Vancouver – đầu cuối của đường ống Trans Mountain.
John Coleman, Giám đốc nghiên cứu của Wood Mackenzie cho biết, Bờ Tây của Mỹ “là nơi phù hợp dễ dàng hơn với phần lớn lượng dầu Canada”. Ông cho biết, trong thời gian tới, dầu thô của Canada sẽ gặp khó khăn khi thâm nhập vào thị trường châu Á vì hiện đang tràn ngập dầu của Nga.
Thậm chí về lâu dài hơn, bến dầu ở cuối đường ống Trans Mountain chỉ có thể tiếp nhận các tàu chở tối đa 600.000 thùng. Ông cho biết, các chuyến đi đến châu Á sẽ tiết kiệm hơn trên những chiếc siêu tàu chở dầu có sức chứa gấp ba lần số lượng đó.
Tuy nhiên, không phải ai cũng nghĩ điểm đến chính sẽ là Mỹ.
Martin King, nhà phân tích dầu cấp cao của RBN Energy cho biết: “Phần lớn dầu sẽ được chuyển đến châu Á vì California không sẵn sàng xử lý dầu nặng của Canada. Trong số các chủ hàng trên tuyến có các công ty Trung Quốc là PetroChina, công ty đã dành đủ chỗ cho dầu từ Trans Mountain để lấp đầy một siêu tàu chở dầu mỗi tháng”.
Đường ống Trans Mountain sẽ ảnh hưởng đến dòng chảy dầu toàn cầu như thế nào?
Nếu các nhà máy lọc dầu ở California mua dầu thô ngoài khơi Trans Mountain, họ có thể mua ít hơn từ những nơi như Ecuador, Brazil và Guyana, và buộc những thùng dầu đó phải đi nơi khác như tới châu Á và châu Âu.
Nó cũng có thể làm xáo trộn các dòng chảy bên trong nước Mỹ, làm giảm khối lượng dầu dẫn đến Midwest và Texas. Năm ngoái, Canada chiếm 100% lượng dầu nhập khẩu của các nhà máy lọc dầu ở Midwest và 1/3 lượng dầu nước ngoài được sử dụng ở Bờ Vịnh, quê hương của một trong những trung tâm lọc dầu lớn nhất thế giới.
Dòng dầu thô tại khu North Slope của Alaska, chiếm khoảng một nửa dầu thô của các nhà máy lọc dầu ở California cũng có thể bị đình trệ. Bến cảng Valdez ở Alaska không có các hạn chế về kích thước giống như cảng Vancouver của Trans Mountain nên dầu Alaska có thể bắt đầu đi đến các thị trường châu Á trong khi dầu Canada được đưa vào các nhà máy lọc dầu ở California.
Trans Mountain có ý nghĩa gì đối với giá dầu?
Mức chiết khấu mạnh mà dầu Canada phải chịu dự kiến sẽ giảm khi Trans Mountain bắt đầu hoạt động. Dầu thô Western Canadian hiện được bán với mức chiết khấu 17 USD/thùng so với dầu thô WTI của Mỹ. Theo các nhà phân tích, mức chiết khấu đó có thể giảm xuống một con số.
Tầm quan trọng ngày càng tăng của đường ống Trans Mountain như một đầu ra cho hàng xuất khẩu của Canada cũng có thể biến điểm khởi đầu của đường ống tại nhà ga Edmonton ở Alberta (Canada) trở thành một trung tâm định giá dầu thô mới quan trọng.
