Trao đổi với ĐTCK, lãnh đạo cấp cao Vụ Chính sách tiền tệ (NHNN) cho rằng, tại thời điểm này tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc là không phù hợp. Thứ nhất, tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc phải căn cứ vào tình hình hoạt động của các ngân hàng; thứ hai, mặc dù Chính phủ đang cố gắng kiềm chế lạm phát nhưng kiểm soát tiền tệ không chỉ có mỗi công cụ tăng tỷ lệ dự trữ, mà còn lãi suất, thị trường mở, tái cấp vốn…
Trên thực tế, chính sách tiền tệ đã được thắt chặt hơn trong những tháng cuối năm 2010, và đặc biệt khi đầu tháng 11/2010, NHNN đồng loạt tăng các loại lãi suất chỉ đạo như lãi suất cơ bản lên 9%/năm (tăng 1%), lãi suất tái chiết khấu lên 7%/năm (tăng 1%)… Thời điểm đó, người đứng đầu NHNN ông Nguyễn Văn Giàu cũng từng tuyên bố sẽ áp dụng chính sách thắt chặt tiền tệ 3 - 6 tháng.
Nhưng dường như những giải pháp thắt chặt tiền tệ vẫn chưa "đủ liều" hoặc kết quả chưa bộc lộ do "độ trễ" tác động của chính sách, thế nên đến thời điểm cuối cùng của năm, NHNN vẫn chịu "tai tiếng" khi là một nguyên nhân quan trọng gây ra lạm phát. Theo con số mà Tổng cục Thống kê đưa ra, trong tỷ lệ lạm phát 11,75% năm 2010, yếu tố tiền tệ đóng góp tới 4,65%.
Đây có lẽ là một lý do quan trọng khiến nhiều ý kiến cho rằng cần phải cân nhắc về liều lượng thắt chặt hiện nay, liệu đã đủ? Kết quả tới thời điểm này đã rõ, NHNN chưa áp dụng biện pháp rất mạnh là tăng dự trữ bắt buộc.
Tăng dự trữ bắt buộc sẽ tác động ngay lập tức tới cung tiền của hệ thống ngân hàng, giả sử dự trữ bắt buộc là 5% thì vòng quay đồng tiền là 20 lần, nhưng nếu tăng dự trữ bắt buộc lên 10% thì hệ số đó giảm một nửa, chỉ còn 10. Đối với thị trường tiền tệ chưa thực sự phát triển, đây là giải pháp truyền thống khi đối mặt với tình hình lạm phát cao. Hiện Trung Quốc và Ấn Độ đang sử dụng biện pháp này, đặc biệt là Trung Quốc với mức dự trữ bắt buộc lên rất cao gần 20%.
Nếu Việt Nam sử dụng biện pháp này vào thời điểm hiện nay, một kết quả dễ đoán là lãi suất thị trường vốn đã cao còn có thể đẩy cao hơn nữa, hoạt động cho vay còn có thể khó khăn hơn.
Mặc dù vậy, dù NHNN phủ nhận sử dụng biện pháp này, nhưng không phải là không có ý kiến khác. Một quan chức cấp cao của Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia cho rằng, tăng dự trữ bắt buộc vào thời điểm này vẫn có thể thực hiện được nhằm giảm tác động tiền tệ tới lạm phát chung, nhưng cần có điều kiện.
Theo vị quan chức này, hiện tại lãi suất thị trường đang rất cao có nguyên nhân từ một số quyết sách điều hành trong năm vừa qua. Chẳng hạn việc hạn chế tỷ lệ cho vay tối đa ở mức 80% so với huy động. Điều này khiến các ngân hàng "bị giam" một lượng vốn khá lớn tới trên 20% mà chỉ cho vay được trên liên ngân hàng.
Quy định này không khác gì nhiều so với dự trữ bắt buộc ở mức 20%, chỉ khác là nếu dự trữ bắt buộc thì tiền bị "giam" tại NHNN, còn quy định trên khiến tiền bị giữ lại ở chính tại ngân hàng thương mại. Hệ lụy lại tiếp tục phát sinh, do tiền dư thừa này không tập trung trong tay NHNN nên NHNN thiếu nguồn để bơm tiền cho hệ thống khi cần thiết (chẳng hạn để đáp ứng nhu cầu vay tái cấp vốn). Tiền dư thừa nằm trong tay ngân hàng thương mại dùng cho vay lẫn nhau trên thị trường liên ngân hàng tạo ra "chợ không chính thức" trong hệ thống, vay mượn lẫn nhau khó kiểm soát lãi suất.
"Đây là nguyên nhân quan trọng đẩy lãi suất thời gian vừa qua tăng lên", vị quan chức này khẳng định. "Nếu giữ nguyên quy định chỉ được sử dụng tối đa 80% vốn huy động để cho vay mà lại tăng dự trữ bắt buộc thì trái với tình hình, nhưng nếu bỏ quy định này thì việc tăng dự trữ bắt buộc là hoàn toàn có thể thực hiện được mà không làm cho lãi suất neo ở mức quá cao".
Vị quan chức này cũng đưa ra con số rất đáng lưu ý là tổng tiền huy động của hệ thống ngân hàng hiện nay là 2 triệu tỷ đồng, nếu tăng dự trữ bắt buộc lên 10%, NHNN sẽ có một nguồn rất lớn là 200 nghìn tỷ đồng. Nguồn này tập trung trong tay NHNN hoàn toàn có thể can thiệp được khi một vài ngân hàng mất thanh khoản, và quan trọng là đảm bảo an toàn cho cả hệ thống mà vẫn thực hiện được mục tiêu thắt chặt tiền tệ, góp phần kiểm soát lạm phát.
