Dự án Cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 279 tại Lào Cai: Hàng loạt sai sót kinh điển

Dự án có tổng mức đầu tư 517 tỷ đồng này chỉ có 1 gói thầu xây lắp duy nhất (Gói thầu số 7 - xây dựng đoạn km67 - km92), do Liên danh Công ty cổ phần Xây dựng - Thương mại 299 và Công ty cổ phần ĐTXD và PTNL Phúc Khánh trúng thầu thi công với giá trúng thầu là 439,9 tỷ đồng, thời gian thi công là 24 tháng, bắt đầu từ ngày 5/1/2014.

Sai sót đầu tiên được Kiểm toán Nhà nước bắt lỗi Dự án là khi phê duyệt, thẩm định công trình, Sở GTVT Lào Cai chưa phân tích được khả năng thu xếp vốn, khả năng cấp vốn theo tiến độ được quy định tại khoản 5, Điều 7, Nghị định số 12/2009/NĐ - CP về quản lý đầu tư xây dựng công trình.

Theo thông tin của Báo Đầu tư, tại thời điểm lập hồ sơ mời thầu (tháng 4/2013), kế hoạch bố trí vốn cho Dự án mới chỉ có 10/517 tỷ đồng, nhưng chủ đầu tư vẫn quyết định triển khai dù nguy cơ thiếu vốn là rất rõ.    

Trên thực tế, tình trạng “ăn đong” vốn liên tục diễn ra tại Dự án. Cho đến thời điểm 30/11/2016 - thời điểm kết thúc công tác thi công theo kế hoạch, Dự án mới cơ bản hoàn thành được đoạn từ km67 - km80+460 với chiều dài 13,46 km; đoạn km80 +460 - km92 dài 12,54 km buộc phải giãn tiến độ, tạm dừng cho đến nay, do chủ đầu tư không cân đối bố trí được nguồn vốn.

Ghi nhận của Kiểm toán Nhà nước cho thấy, tính đến giữa tháng 11/2017 - thời điểm kết thúc kiểm toán, Dự án chỉ được bố trí 338,1/517 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách nhà nước cấp 292 tỷ đồng (qua phân khai vốn của Bộ GTVT) và 45 tỷ đồng từ nguồn vốn vay ngân sách tỉnh Lào Cai để trả nợ xây dựng.

Khoản chênh giữa khối lượng đã nghiệm thu là 396 tỷ đồng và khối lượng giải ngân là 292 tỷ đồng đã khiến tổng nợ đọng xây dựng cơ bản tại Dự án là khoảng 104 tỷ đồng.

Tuy nhiên, theo báo cáo của UBND tỉnh Lào Cai, tổng vốn đã cấp và giải ngân cho Dự án chỉ có 320 tỷ đồng, trong khi khối lượng mà các nhà thầu đã thực hiện, được nghiệm thu lên phiếu giá là 440,8 tỷ đồng.

Như vậy, tổng nợ đọng xây dựng cơ bản tại Dự án lên tới 120,1 tỷ đồng, chiếm 1/4 tổng mức đầu tư Dự án. Để giảm bớt gánh nặng cho nhà thầu, UBND tỉnh Lào Cai đã cho Bộ GTVT trong vai trò là cấp quyết định đầu tư vay 45 tỷ đồng, nên nợ nhà thầu chỉ còn khoảng 80 tỷ đồng.

Theo Kiểm toán Nhà nước, việc chủ đầu tư không kiểm soát được khối lượng thi công của nhà thầu tương ứng với số vốn được ghi kế hoạch hàng năm đã vi phạm Chỉ thị số 07/CT - TTg ngày 30/4/2015 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường các biện pháp xử lý nợ đọng trong xây dựng cơ bản.

Bí lối trả nợ

Trong Thông báo số 216, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị Bộ GTVT tập trung bố trí vốn dứt điểm cho Dự án để giải quyết nợ đọng xây dựng cơ bản. Tuy nhiên, trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 được phân giao cho Bộ GTVT, Dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 279 đoạn phố Ràng - Khau Co không được bố trí vốn trả nợ cũng như hoàn thành dứt điểm công trình.

Như vậy, nếu được đưa vào danh mục các dự án nhận vốn dự phòng kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020, khoản nợ đọng tại dự án này sẽ còn lay lắt thêm ít nhất 3 năm nữa mà không thấy lối thoát khả dĩ.

Theo Bộ GTVT, Quốc lộ 279 là con đường huyết mạch nối Quốc lộ 70 và thị tứ Bảo Hà, kết nối toàn khu vực với cao tốc Hà Nội - Lào Cai qua nút giao IC16, do vậy việc tạm dừng thi công đoạn tuyến km80+460 - km89+370 chưa phát huy hết được hiệu quả đầu tư trên toàn tuyến như mục tiêu đề ra.

Mặt khác, đoạn tuyến km80+460 - km89+370 đang thi công dở dang, mặt đường nhiều “ổ gà”, “ổ voi”, đất đá thường xuyên sụt sạt do mưa lũ, do vậy, việc đi lại của người dân là rất khó khăn và bức xúc cho xã hội.

Mọi phương tiện lưu thông qua tuyến đoạn km80+460 - km89+370  để kết nối Quốc lộ 70  với đường cao tốc Hà Nội - Lào Cai và các khu vực khác là rất khó khăn và mất an toàn giao thông.

Kiểm toán Nhà nước còn phát hiện một lỗi khá nghiêm trọng khác tại Dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 279 đoạn phố Ràng - Khau Co. Cụ thể, trong quá trình lập và phê duyệt hồ sơ mời thầu Gói thầu số 6, Sở GTVT Lào Cai đã đưa ra điều kiện yêu cầu nhà thầu phải đảm bảo khả năng cung cấp tài chính để thực hiện gói thầu, trong khi đây là trách nhiệm của chủ đầu tư.

Theo Sở GTVT Lào Cai, lo ngại kế hoạch vốn năm 2014 bố trí không đầy đủ nên chủ đầu tư phải yêu cầu nhà thầu phải đảm bảo khả năng cung cấp tài chính để thực hiện gói thầu, mặt khác, cũng là cơ sở để kiểm tra năng lực tài chính của ứng thầu khi tham gia dự thầu.

Mặc dù vậy, theo báo cáo thực hiện kết luận Kiểm toán gửi Bộ GTVT, Sở GTVT Lào Cai cho biết, đã tiến hành kiểm điểm trách nhiệm của các đơn vị liên quan đến sai sót này.

Theo đó, Sở GTVT cấm Công ty cổ phần Tư vấn xây dựng giao thông Lào Cai (đơn vị lập hồ sơ mời thầu) không được tham gia tư vấn lựa chọn tất cả các gói thầu do Sở làm chủ đầu tư; tiến hành kỷ luật một số tập thể, cá nhân tại Ban quản lý dự án xây dựng công trình giao thông Lào Cai.