Trách nhiệm sản phẩm chưa được quan tâm
Theo ông Phùng Đắc Lộc, Tổng thư ký Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam, trách nhiệm sản phẩm đối với người sản xuất, người kinh doanh ở Việt Nam chưa được đề cập đến nhiều, mặc dù Bộ luật Dân sự đã có quy định.
Ví dụ, trong vụ ngộ độc thực phẩm ở Nha Trang, làm 60 khách du lịch phải đi cấp cứu và chuyến du lịch của họ bị hủy bỏ. Đáng ra, trách nhiệm sản phẩm của nhà hàng là phải đền bù hoàn toàn chuyến du lịch, chi phí điều trị và thu nhập cá nhân cho những người ngộ độc trong quá trình nằm viện.
Tuy nhiên, trách nhiệm sản phẩm của nhà hàng ở Việt Nam không được đề cập đến. Hay năm 2006, tại Đà Nẵng, một em nhỏ chơi đu quay bị rơi xuống đất chết, lúc đó dư luận xã hội mới bàng hoàng đặt câu hỏi về trách nhiệm sản phẩm đối với các loại hình tổ chức vui chơi giải trí.
Không phải chỉ hàng hóa trong nước mà ngay cả hàng xuất khẩu của Việt Nam cũng không tránh khỏi tình trạng này. Cá basa, tôm đông lạnh có dư lượng chất kháng sinh quá lớn khi xuất sang Nhật đã bị buộc tiêu hủy. Hay như vụ nước khoáng đóng chai xuất sang thị trường Úc bị trả lại vì bên đặt hàng phát hiện có tóc trong nước… Thế là ngoài khoản tiền đền bù vì sai phạm hợp đồng, doanh nghiệp Việt Nam phải chịu toàn bộ chi phí về bến bãi, kho hàng trong quá trình lô hàng nằm chờ các thủ tục hải quan tại nước sở tại và cả chi phí vận chuyển.
Trách nhiệm sản phẩm ở các nước trên thế giới lâu nay rất được quan tâm và xử lý chặt chẽ. Đã có không ít nhà sản xuất, kinh doanh phải bồi thường ở mức cao chỉ vì quên không khuyến cáo hoặc hướng dẫn sử dụng trên bao bì sản phẩm.
Vụ hãng thuốc lá 555 phải bồi thường trị giá hàng trăm tỉ đồng chỉ vì không khuyến cáo tác hại gây ung thư phổi cho người sử dụng là một bài học nằm lòng không chỉ đối với các hãng thuốc lá nói riêng mà còn là kinh nghiệm xương máu đối với các nhà sản xuất, kinh doanh các loại sản phẩm khác.
Những tưởng đó sẽ là những bài học nhãn tiền, là tiếng chuông cảnh báo về trách nhiệm sản phẩm đối với người sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, bảo hiểm trách nhiệm sản phẩm vẫn không nhận được sự quan tâm đích đáng. Hầu hết các doanh nghiệp Việt Nam không mua bảo hiểm trách nhiệm sản phẩm nếu như điều đó không có trong cam kết hợp đồng.
Loại hình bảo hiểm này chỉ được mua trong trường hợp doanh nghiệp Việt Nam làm việc với đối tác nước ngoài. Hiện nay, các công ty bảo hiểm Việt Nam và công ty bảo hiểm có vốn đầu tư nước ngoài vẫn nhận bảo hiểm trách nhiệm sản phẩm. Một số doanh nghiệp bảo hiểm trong nước đã liên kết với doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài khác để thực hiện các vụ kiện tụng…
Cần tăng mức xử phạt
Hiện nay, người tiêu dùng tuy có quan tâm đến tình trạng vệ sinh sản phẩm nhưng chưa có sự đấu tranh một cách đúng nghĩa. Chính vì vậy, nhà sản xuất lại càng coi nhẹ yếu tố vệ sinh an toàn sản phẩm, tình trạng này kéo dài đã lâu và ngày càng gây hậu quả nghiêm trọng.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Việt Nam cũng chưa quan tâm đến các thông lệ quốc tế. Ví dụ, một chiếc ghế do Việt Nam sản xuất chỉ chịu được trọng lực người ngồi lớn nhất là 80 kg, tuy nhiên, do không khuyến cáo, nên khi xuất sang thị trường nước ngoài, người 100 kg ngồi lên đã khiến ghế gẫy và người này bị chấn thương cột sống.
Chắc chắn, trong trường hợp này, doanh nghiệp Việt Nam sẽ phải tự chịu tất cả các khoản bồi thường nếu như không mua bảo hiểm trách nhiệm sản phẩm.
Mặc dù Bộ luật Dân sự đã quy định trách nhiệm sản phẩm, song mức xử phạt còn quá nhẹ, chỉ xử phạt hành chính mang tính chất cảnh cáo với vài ba triệu đồng nên không mang lại hiệu quả.
Trong khi đó, hiện nay, tại Việt Nam, các cơ quan bảo vệ lợi ích người tiêu dùng không nhiều. Số lượng đã ít ỏi, tình trạng hoạt động chẳng mấy mặn mà, vì vậy, trách nhiệm sản phẩm là mong muốn xa vời.
Để khắc phục tình trạng này, Chính phủ và các cơ quan quản lý nhà nước về vệ sinh an toàn sản phẩm và chất lượng sản phẩm phải thực sự vào cuộc. Chính phủ cần phải có những nghị định hướng dẫn thi hành Bộ luật Dân sự. Các cơ quan cần phải quản lý chặt chẽ hơn, thanh kiểm tra thường xuyên, liên tục các cơ sở sản xuất hàng hóa, đặc biệt là vệ sinh an toàn thực phẩm.