Khi giá dầu ở mức thấp, nhóm cổ phiếu ngành logistics tăng trưởng mạnh hơn thị trường (chỉ số VN-Index) và ngược lại. Đặc biệt, chúng tôi nhận thấy, ngưỡng tạo ra xu thế diễn biến trái ngược giữa thị trường và nhóm ngành logistics là mức 100 USD/thùng. Cụ thể, trong giai đoạn 2009 - 2010, khi giá dầu ở dưới mức 100 USD/thùng, chỉ số giá cổ phiếu ngành logistics có tốc độ tăng mạnh hơn chỉ số VN-Index. Tương tự, trong giai đoạn từ tháng 9/2014 đến nay, nhóm cổ phiếu ngành logistics có xu hướng tăng trái chiều so với xu hướng giảm của thị trường. Do vậy, trong khoảng thời gian tới, khi giá dầu khó có thể phục hồi trên 100 USD/thùng, chúng tôi kỳ vọng nhóm ngành cổ phiếu logistics sẽ vẫn là ngôi sao mới có khả năng sinh lợi cao hơn mức trung bình của thị trường.
Mối tương quan giữa giá xăng dầu và giá cổ phiếu logistics
Giá dầu thô Brent của châu Âu và giá dầu WTI của Mỹ đã giảm xuống mức thấp nhất 5 năm, lần lượt là 60 USD/thùng và 55 USD/thùng (tại ngày 17/12/2014). Trong khi đó, Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) quyết định giữ mức sản lượng khai thác 30 triệu thùng/ngày đã làm giá dầu tuột dốc 18% trong tháng 11/2014 và chưa có dấu hiệu ngừng lại. Động thái này đã bắc thang cho dòng cổ phiếu logistics trên toàn thế giới nhờ kỳ vọng chi phí đầu vào giảm, lợi nhuận tăng đột biến, thậm chí đủ để xoay chuyển tình thế ở một số công ty đã thua lỗ nặng trong thời gian giá dầu leo thang trong giai đoạn trước.
Từ đầu năm 2014 đến nay, giá xăng dầu bán lẻ trong nước đã giảm 12 lần với mức giảm 17,7% và 19,9%, lần lượt đối với xăng RON 92 và dầu Diesel 0,25S. Từ khi giá dầu thô Brent mất mốc 100 USD/thùng, TTCK Việt Nam chứng kiến các mã cổ phiếu logistics với khối lượng giao dịch lớn tạo ra một cơn sóng tăng giá. Cụ thể, tính từ ngày 12/9 đến ngày 17/12/2014, giá dầu đã giảm 38%, thì chỉ số giá cổ phiếu logistics tăng 12%.
Sự ảnh hưởng của giá xăng dầu lên các công ty logistics
Tuỳ từng loại hình vận tải và đặc thù hoạt động kinh doanh của công ty mà sự biến động giá dầu sẽ có tác động khác nhau. Hiện có khoảng 37 công ty thuộc ngành logistics đang niêm yết trên hai sàn giao dịch chứng khoán, chủ yếu thuộc nhóm ngành khai thác cảng, vận tải dầu khí, vận tải thủy hàng rời và container, vận tải đường bộ và dịch vụ logistics. Trong bài viết này, chúng tôi không đề cập đến nhóm cung cấp dịch vụ do các công ty này không chịu ảnh hưởng trực tiếp từ sự biến động giá dầu. Ngoài ra, chúng tôi cũng xem xét tác động đến ngành hàng không mà tiêu biểu là Tổng công ty Hàng không Quốc gia Việt Nam (Vietnam Airlines) vừa thực hiện IPO trong tháng 11/2014.
Nhóm ngành khai thác cảng: dùng ít nhiên liệu
Với những cảng sử dụng thiết bị cũ chạy dầu thì chi phí nhiên liệu thường chiếm 30 - 40%, như Cảng Hải Phòng. Tuy nhiên, theo xu hướng hiện nay, hầu hết các cảng đều chuyển sang sử dụng các thiết bị chạy bằng điện, như CTCP Cảng Đoạn Xá (DXP - sàn HNX) và CTCP Container Việt Nam (VSC - sàn HOSE), với chi phí nhiên liệu chỉ chiếm 7 - 8% trong chi phí giá vốn. Do đó, mối lo ngại lớn nhất của các cảng này là các thông báo tăng giá điện từ Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), chứ không phải sự biến động của giá xăng dầu.
Nhóm vận tải biển dầu khí: tăng doanh thu nhờ vào nhu cầu vận chuyển
Có 5 công ty vận tải dầu khí đều đang niêm yết trên sàn HOSE là Tổng CTCP Vận tải Dầu khí (PVT), CTCP Vận tải sản phẩm khí Quốc tế (GSP), CTCP Vận tải Xăng dầu VIPCO (VIP), CTCP Vận tải Xăng dầu VITACO (VTO) và CTCP Vận tải Xăng dầu Đường thủy Petrolimex (PJT). Các công ty này hầu hết đều có tỷ lệ tàu cho thuê tàu định hạn hoặc thuê tàu trần cao, có nghĩa là công ty chịu ảnh hưởng rất ít khi có sự biến động về giá dầu, mà phần nhiều chịu ảnh hưởng bởi nhu cầu vận chuyển dầu. Trong thời điểm giá dầu xuống, nhu cầu tiêu thụ dầu của các nước châu Á, đặc biệt là Trung Quốc tăng lên đáng kể. Do đó, các tàu chạy tuyến châu Á sẽ được hưởng lợi rõ ràng. Tuy vậy, vấn đề cần quan tâm ở đây là độ trễ của nhu cầu vận chuyển dầu so với giá dầu giảm.
Đối với các công ty chạy tuyến nội địa, với sức ép từ giá dầu giảm, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PetroVietnam) phải tăng sản lượng dầu khai thác để bù lại phần doanh thu giảm. Theo thông tin mới nhất, PetroVietnam đã hoàn thành kế hoạch khai thác cả năm tính đến ngày 9/12, dự kiến sẽ khai thác thêm khoảng 1 triệu tấn dầu và khoảng 0,5 tỷ m3 khí so với kế hoạch. Do đó, chúng tôi kỳ vọng trong tháng cuối năm 2014 và cả năm 2015, các công ty vận tải dầu khí trên sàn sẽ có kết quả kinh doanh khả quan hơn nhờ sản lượng vận chuyển tăng mạnh.
Nhóm ngành hàng không (đặc biệt là Vietnam Airlines): Vietnam Airlines ước đạt khoảng 100 tỷ lợi nhuận sau thuế trong 9 tháng đầu năm 2014, với giá nhiên liệu dao động quanh mức 100 USD/thùng, kém khá xa so với mục tiêu 341 tỷ đồng theo kế hoạch kinh doanh sau cổ phần hoá. Công ty cũng ước tính nếu giá nhiên liệu rơi vào khoảng 100 - 105 USD/thùng, chi phí nhiên liệu sẽ chiếm khoảng 31 - 35% tổng chi phí. Do chi phí nhiên liệu biến động mạnh trong thời gian trước, Vietnam Airlines đã tham gia hợp đồng bảo hiểm rủi ro (hedging) với các ngân hàng lớn khoảng 35% tổng giá trị nhiên liệu nhập trong năm.
Như chia sẻ của Ban lãnh đạo Vietnam Airlines trong buổi giới thiệu cơ hội đầu tư cuối tháng 10/2014, nếu giá nhiên liệu giảm 1 USD, Công ty sẽ tiết kiệm được khoảng 150 - 160 tỷ đồng/năm. Với xu hướng giá dầu giảm mạnh gần đây, kế hoạch kinh doanh vốn “khó có thể đạt được” của Công ty do thị trường hàng không ảm đạm, đã có tín hiệu tích cực. Tại ngày 17/12/2014, giá nhiên liệu máy bay trên sàn Singapore là 74,9 USD/thùng, giảm gần 25 USD/thùng so với ước tính của Công ty và có xu hướng tiếp tục duy trì ở mức thấp trong những năm tiếp theo, chắc chắn Vietnam Airlines sẽ có biên lợi nhuận gộp khả quan trong quý cuối năm này và cả năm 2015.
Thực tế cho thấy, cổ phiếu ngành hàng không các nước đã tăng mạnh khi có thông tin giá dầu giảm. Chỉ số giá cổ phiếu hàng không châu Á Thái Bình Dương theo Bloomberg đã tăng 35% từ đầu tháng 10 đến nay.
Nhóm vận tải hàng rời và container: hưởng lợi nhiều nhất
Các công ty vận tải hàng rời và container là nhóm được hưởng lợi nhiều nhất từ giá dầu giảm, như CTCP Đại lý Liên Hiệp và Vận chuyển (GMD - sàn HOSE), CTCP Vận tải biển Việt Nam (VOS - sàn HOSE), CTCP Vận tải và Thuê tàu biển Việt Nam (VST - sàn HOSE), CTCP Vận tải biển Vinaship (VNA - sàn HOSE)… Những công ty này đều có tỷ lệ tàu chạy chuyến, tuyến cao, tức là công ty phải chịu toàn bộ chi phí nhiên liệu.
Chẳng hạn VOS, hiện 17/20 tàu của Công ty chạy chuyến tuyến, dẫn đến chi phí nhiên liệu chiếm khoảng 40% tổng chi phí. Trong những năm trước, VOS đã phải trầy trật duy trì hoạt động khi chi phí tăng mạnh theo giá dầu. Tuy nhiên, giá dầu giảm trong những tháng cuối năm chưa thể giúp Công ty hết lỗ trong 9 tháng đầu năm, nên Công ty vẫn phải tái cơ cấu, bán những tàu thiếu hiệu quả và già cỗi.
Hay với GMD, mảng vận tải thuỷ chiếm phần lớn trong mảng logistics. Trong khi các hoạt động logistics khác như: cho thuê kho, vận tải đường bộ, dịch vụ logistics ba bên (3PL)… có biên lợi nhuận gộp lớn, thì mảng vận tải thuỷ vẫn ì ạch gắng gượng khi bối cảnh toàn cầu khó khăn. Do các tàu của GMD hầu như đều chạy chuyến tuyến nên giá dầu giảm sẽ là cú hích cho biên lợi nhuận gộp của mảng này và giúp GMD sinh lợi nhiều hơn.
Trong dài hạn, giá cước vận tải sẽ được điều chỉnh theo xu hướng giảm giá dầu. Tuy nhiên, vì mặt bằng giá cước chung vẫn đang thấp do ngành vận tải biển ở Việt Nam vẫn đang gặp khó khăn, thì trước mắt lợi ích từ chi phí đầu vào giảm là rất lớn. Thêm vào đó, thời điểm cuối năm thường là lúc các doanh nghiệp Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu hàng hoá cũng như lượng hàng hoá nội địa tiêu thụ nhiều hơn, do đó nhu cầu vận chuyển hàng hoá sẽ tăng. Kết hợp với yếu tố chi phí giảm, chúng tôi kỳ vọng, kết quả kinh doanh của nhóm các công ty này là khả quan cho thời điểm cuối năm.
