Những tranh chấp chi tiêu mang tính đảng phái đôi khi khiến một số cơ quan của chính phủ phải ngừng hoạt động trong vài ngày hoặc vài tuần. Thông thường, những nhân viên “thiết yếu” như binh lính hoặc kiểm soát viên không lưu được miễn trừ, trong khi du khách tại công viên quốc gia sẽ nhận ra rằng nhân viên vệ sinh bị coi là “không thiết yếu” và rác thải chất đống.
Mức độ nghiêm trọng lần này cao hơn đối với công chức liên bang vì Nhà Trắng đang xem xét sa thải thay vì cho nghỉ phép tạm thời. Trong các lần ngừng hoạt động trước đây, nhân viên được trả lại lương cho thời gian nghỉ sau khi tranh chấp ngân sách được giải quyết, nhưng lần này chưa rõ có như vậy không.
| |
Tòa nhà Quốc hội Mỹ ở Washington, DC. Ảnh: THX/TTXVN |
Trong khi hạn chót 30/9 đã cận kề nhưng thương lượng hai đảng Cộng hòa và Dân chủ gần như bế tắc. Đảng Cộng hòa khăng khăng giữ lập trường thông qua một gói chi tiêu tạm thời kéo dài 7 tuần, không kèm điều kiện. Đảng Dân chủ đòi gắn với các ưu tiên như bảo vệ trợ cấp từ Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Giá cả phải chăng (ACA) mà Tổng thống Trump nhiều lần công kích. Cuộc gặp giữa Tổng thống Trump với lãnh đạo thiểu số Thượng viện Chuck Schumer và lãnh đạo thiểu số Hạ viện Hakeem Jeffries đã đổ vỡ vì những yêu cầu đối nghịch.
Văn phòng Quản lý và Ngân sách (OMB) đã gửi một bản ghi nhớ nội bộ, chỉ đạo các cơ quan liên bang chuẩn bị cho khả năng sa thải hàng loạt nhân viên nếu chính phủ phải đóng cửa vào ngày 1/10. Trong bản ghi nhớ, OMB khẳng định chính quyền ủng hộ dự luật chi tiêu tạm thời, nhưng phe Dân chủ đang chặn lại vì lý do đảng phái. Chính quyền nhấn mạnh cần chuẩn bị kịch bản đóng cửa nếu phe Dân chủ “chọn” con đường này.
Những cơ quan nào sẽ bị ảnh hưởng nếu chính phủ Mỹ đóng cửa?
Trong trường hợp chính phủ ngừng hoạt động, tất cả cơ quan và dịch vụ liên bang không được coi là “thiết yếu” phải ngừng làm việc.
Các dịch vụ thiết yếu bao gồm Bưu chính Mỹ, dịch vụ Medicare (bảo hiểm sức khỏe dành cho người từ 65 tuổi trở lên) và An sinh Xã hội, cùng kiểm soát không lưu.
An sinh Xã hội là chương trình chi tiêu bắt buộc, không phụ thuộc vào ngân sách thường niên. Cơ quan An sinh Xã hội dự kiến chi trả 1.600 tỷ USD cho 72 triệu người thụ hưởng trong năm nay. Việc chính phủ ngừng hoạt động sẽ không làm gián đoạn các khoản chi trả đó.
Các chương trình bảo hiểm y tế liên bang Medicare và Medicaid cũng được coi là chi tiêu bắt buộc, nghĩa là quyền lợi sẽ không bị ảnh hưởng nếu chính phủ ngừng hoạt động. Tính đến tháng 5/2025, gần 71 triệu người tham gia Medicaid cho các gia đình thu nhập thấp và người khuyết tật. Có 69 triệu người tham gia Medicare dành cho người cao tuổi.
Hàng không vẫn tiếp tục vận hành trong thời gian chính phủ ngừng hoạt động. Hệ thống kiểm soát không lưu của Cục Hàng không Liên bang (FAA) và Cục An ninh Vận tải (TSA) được coi là thiết yếu. Tuy nhiên, nhân viên không được trả lương trong thời gian này. Giám đốc điều hành Hiệp hội Du lịch Mỹ, Geoff Freeman, cho biết ước tính nền kinh tế du lịch mất 1 tỷ USD mỗi tuần do gián đoạn hàng không, đường sắt và đóng cửa công viên, bảo tàng.
Chương trình hỗ trợ thực phẩm SNAP (trước đây gọi là tem phiếu thực phẩm) cũng được coi là chi tiêu bắt buộc nhưng vẫn có thể bị ảnh hưởng. Bộ Nông nghiệp thường chỉ được phép gửi phúc lợi SNAP trong vòng 30 ngày sau khi chính phủ ngừng hoạt động.
Ngược lại, công việc “không thiết yếu” phải tạm dừng, ảnh hưởng đến hàng nghìn nhân viên liên bang và hàng triệu người dân Mỹ. Trong các lần ngừng hoạt động trước, công viên quốc gia đã phải đóng cửa hoặc chỉ mở cửa nhờ sự hỗ trợ từ các bang - nhưng với ít dịch vụ hơn như thu gom rác. Ngân sách cho công viên do Quốc hội phân bổ, khiến hệ thống công viên dễ bị tổn thương nếu các nhà lập pháp không đạt được thỏa thuận.
| |
Đồng USD. Ảnh minh họa: THX/TTXVN |
Thời gian ngừng hoạt động có thể kéo dài bao lâu?
Chính phủ liên bang Mỹ đã đóng cửa một phần 21 lần với tổng cộng 162 ngày kể từ năm 1977. Trung bình, mỗi lần kéo dài gần 8 ngày.
Lần ngừng hoạt động dài nhất kéo dài 35 ngày, từ 22/12/2018 đến 25/1/2019, cũng là lần gần đây nhất trong lịch sử Mỹ.
Đó là lần thứ 3 xảy ra ngừng hoạt động dưới thời chính quyền ông Trump; lần đầu kéo dài 3 ngày vào tháng 1/2018, và lần thứ 2 chỉ kéo dài vài giờ vào tháng 2/2018.
Lần ngừng hoạt động dài thứ 2 diễn ra dưới thời Tổng thống Bill Clinton, kéo dài 21 ngày từ 16/12/1995 đến 6/1/1996.