Mục tiêu của đề xuất là giảm thiểu các tác động tiêu cực của những sản phẩm này đối với xã hội, giảm bớt gánh nặng về y tế và tài chính. Hồ sơ dự án Luật Thuế TTĐB sửa đổi dự kiến sẽ được thông qua tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV vào năm 2025.
Phương án tăng thuế đối với thuốc lá - Giải pháp ngăn ngừa sức mua
Dự thảo Luật Thuế TTĐB sửa đổi đề xuất tăng thuế đối với thuốc lá thông qua áp dụng thuế hỗn hợp, gồm cả thuế suất tỷ lệ và thuế tuyệt đối theo lộ trình đến năm 2030. Điều này nhằm mục tiêu đưa tỷ lệ sử dụng thuốc lá của nam giới từ 15 tuổi trở lên xuống dưới 36% vào năm 2030. Các phương án tăng thuế đã được nghiên cứu kỹ, đặc biệt là Phương án 2 với lộ trình tăng thuế tuyệt đối, dựa trên thực tế giá thuốc lá hiện nay tại Việt Nam thấp so với thu nhập, kích thích tiêu dùng.
Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu bia để giảm tiêu dùng
Hiện nay, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với bia là 65%, còn rượu dao động từ 35% đến 65% tùy theo nồng độ cồn trên hoặc dưới 20 độ. Bộ Tài chính đề xuất tăng thuế để tăng giá bán các sản phẩm này khoảng 10% vào năm 2026, phù hợp với khuyến nghị của WHO, các năm tiếp theo mỗi năm giá bán sẽ tăng 2-3% so với năm trước để đảm bảo giá sản phẩm tăng tương ứng theo mức độ lạm phát và gia tăng thu nhập của các năm tiếp theo. Với mức tăng này, Chính phủ kỳ vọng sẽ giảm được tỷ lệ sử dụng rượu, bia và các hệ quả như tai nạn giao thông, bạo lực gia đình và giảm năng suất lao động.
Đưa nước ngọt có đường vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt là xu hướng toàn cầu
Dự thảo luật cũng đề xuất đưa nước giải khát có đường vào danh mục sản phẩm chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, với mức thuế suất là 10% áp dụng với đồ uống có hàm lượng đường trên 5gr/100ml. Điều này phù hợp với xu hướng quốc tế, khi hơn 100 quốc gia đã thực hiện đánh thuế đối với đồ uống có đường để bảo vệ sức khỏe người dân khỏi các bệnh không lây nhiễm như tiểu đường, béo phì. Đây là một bước đi kịp thời để tác động đến hành vi tiêu dùng, giảm mức tiêu thụ và cải thiện sức khỏe cộng đồng.
Học hỏi kinh nghiệm quốc tế và sự hỗ trợ từ các tổ chức
Để hoàn thiện dự thảo sửa đổi luật thuế TTĐB, Chính phủ đã nỗ lực nghiên cứu, lắng nghe ý kiến từ các chuyên gia và tham khảo kinh nghiệm quốc tế để hoàn thiện dự thảo sửa đổi luật thuế TTĐB. Dự án Tăng cường quản lý tài chính công tại Việt Nam, do Liên minh châu Âu và Chính phủ Đức đồng tài trợ và Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) triển khai, đã góp phần vào xây dựng dự luật thông qua chia sẻ những kinh nghiệm thành công từ một số quốc gia trong việc xây dựng chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt.
Thái Lan và Philippines đã tăng mạnh thuế thuốc lá để giảm tiêu dùng. Philippines, với "Luật Cải cách Thuế Tội lỗi" 2013, đã đơn giản hóa thuế, nâng giá thuốc lá, giúp giảm tỷ lệ hút thuốc và tăng doanh thu thuế, 80% trong đó dành cho bảo hiểm y tế cho người nghèo. Lithuania cũng áp dụng thuế cao đối với đồ uống có cồn, đặc biệt tăng gấp đôi thuế bia và rượu vang năm 2017, giúp giảm tử vong và bệnh tật liên quan, với doanh thu thuế tăng 49,3% từ năm 2010-2020.
Bên cạnh việc chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, việc hỗ trợ các hội thảo thu thập ý kiến đa chiều từ các bộ, ban ngành địa phương, các chuyên gia đầu ngành và doanh nghiệp cũng cho thấy những nỗ lực từ Dự án, góp phần vào việc hoàn thiện dự thảo Luật Thuế TTĐB tại Việt Nam.
Hướng đến một cộng đồng khỏe mạnh
Dự thảo Luật TTĐB sửa đổi đã nhận được sự ủng hộ từ cộng đồng, mở ra triển vọng tích cực cho việc bảo vệ sức khỏe người dân và hoàn thiện hệ thống thu ngân sách. Để Luật Thuế TTĐB sửa đổi được thông qua vào tháng 5/2025 và triển khai hiệu quả, Dự án “Tăng cường quản lý tài chính công tại Việt Nam” sẽ tiếp tục đồng hành cùng Bộ Tài chính để luật sớm trở thành hiện thực, góp phần xây dựng một xã hội lành mạnh và phát triển bền vững.