Sau 8 tháng 2025, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công của TP.HCM mới đạt khoảng 43,3% - thấp hơn mức bình quân cả nước đạt 46,3% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Tại hội thảo "Tăng tốc đầu tư công: Hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng 8,5% của TP.HCM" ngày 20/9, ông Trần Văn Bích, Trưởng phòng Nghiên cứu phát triển Kinh tế, Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM (HIDS) cho biết, Thành phố đã đưa ra 4 giải pháp để đẩy mạnh giải ngân trong thời gian tới.
Nhóm giải pháp thứ nhất là giải pháp tổng thể nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả trong công tác quản lý. Các địa phương và ban quản lý dự án chưa lập kế hoạch giải ngân thì phải hoàn tất ngay, đồng thời tuân thủ nghiêm kỷ cương, kỷ luật trong thực hiện nhiệm vụ.
Chủ tịch UBND Thành phố yêu cầu triển khai với tinh thần “3 ca, 4 kíp, vừa chạy vừa xếp hàng”, huy động tối đa nguồn lực và sự tham gia của cả hệ thống chính trị. Thành phố cũng sẽ tổ chức giao ban thường xuyên để nắm bắt, xử lý kịp thời các khó khăn, vướng mắc; đồng thời yêu cầu các chủ đầu tư phối hợp chặt chẽ với nhà thầu để đẩy nhanh tiến độ, bổ sung thêm từ 10 - 20% khối lượng so với kế hoạch.
Đối với 11 dự án có kế hoạch giải ngân lớn nhưng còn chậm trong 8 tháng, Thành phố sẽ theo dõi sát tiến độ, đồng thời linh hoạt điều chuyển vốn từ dự án chậm sang dự án sẵn sàng giải ngân.
Nhóm giải pháp thứ hai là tập trung giải ngân vốn bồi thường, giải phóng mặt bằng. Thành phố có chủ trương áp dụng chung cơ chế cho cả Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu (trước sáp nhập); áp dụng cơ chế chi trả toàn bộ một lần chi phí bồi thường theo dự toán được duyệt, áp dụng cho cả 8 dự án tại 2 khu vực này. Nếu cơ chế trước đây mới giải ngân được khoảng 3.100 tỷ đồng, thì nếu thực hiện cơ chế mới, từ nay đến cuối năm có thể giải ngân thêm khoảng 13.200 tỷ đồng, tương đương 11% tổng kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao.
Nhóm giải pháp thứ ba là bảo đảm cung ứng vật liệu thi công. Các cơ quan chủ quản và chủ đầu tư phải rà soát nhu cầu vật liệu, lập danh mục ưu tiên cho dự án lớn, đồng thời phối hợp với các địa phương như Đồng Nai, Tây Ninh để tìm kiếm, khai thác hiệu quả các mỏ vật liệu hợp pháp, đủ điều kiện.
Nhóm giải pháp thứ tư là tập trung thúc đẩy giải ngân tại các dự án có quy mô vốn lớn. Thành phố sẽ chỉ đạo 34 dự án với quy mô vốn chiếm khoảng 51.000 tỷ đồng, để tập trung thực hiện quyết liệt nhằm hoàn thành kế hoạch được giao. Ngoài ra, Sở Xây dựng sẽ phối hợp với các chủ đầu tư và UBND Thành phố trong việc thẩm định, phê duyệt và bàn giao ranh giới dự án để triển khai nhanh công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng.
Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Đinh Hồng Kỳ, Chủ tịch Hiệp hội Xây dựng và Vật liệu xây dựng TP.HCM, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Xanh TP.HCM đề xuất, ngay trong quý IV, TP.HCM nên cho phép điều chuyển vốn động, tức rút vốn từ các dự án chậm sang dự án đã sẵn sàng, đủ hồ sơ, mặt bằng và nhà thầu. Cơ chế này đã được một số địa phương thí điểm, nhưng chưa áp dụng ở TP.HCM.
Bên cạnh đó là xây dựng cơ chế giá và hợp đồng linh hoạt, áp dụng chỉ số giá xây dựng để điều chỉnh, đồng thời cải thiện cơ chế tạm ứng và thanh toán theo hạng mục hoàn thành, giúp doanh nghiệp có dòng tiền thi công. TP.HCM cũng cần thành lập một tổ công tác đặc biệt để xử lý trực tiếp các điểm nghẽn.
Tiếp theo là cần cơ chế khơi thông vốn tư nhân đi cùng vốn đầu tư công, đặc biệt qua mô hình PPP. Thay vì các dự án PPP lớn, có thể chia nhỏ thành các hạng mục phụ trợ như bến bãi, logistic, bãi đỗ xe ngầm, xử lý nước thải, rác thải cục bộ, trạm trung chuyển… để tư nhân tham gia.
Về dài hạn, Thành phố cần củng cố thể chế, đặc biệt là chế tài và động lực cho cán bộ. Ngoài việc đặt KPI về giải ngân và chế tài cách chức nếu không hoàn thành, cũng cần có chính sách khen thưởng, khuyến khích cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.
Cuối cùng, cần chuẩn hóa cơ chế giải phóng mặt bằng và tái định cư. Quỹ đất sạch phải được chuẩn bị trước một bước, giá đền bù minh bạch và tái định cư hợp lý để tránh khiếu kiện kéo dài.
“Bài học từ dự án Trung tâm triển lãm tại Đông Anh, Hà Nội cho thấy khi có sẵn quỹ đất sạch, tiến độ thi công có thể rút ngắn đáng kể, từ 2 năm chỉ còn 10 tháng. Đây là yếu tố rất quan trọng để đảm bảo tiến độ và chất lượng giải ngân”, ông Kỳ lấy dẫn chứng.
Tuy nhiên, theo quan điểm ông Trần Đình Thiên, nguyên viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, TP.HCM không nên chỉ chạy theo mục tiêu giải ngân ngắn hạn mà cần đặt trong tầm nhìn đầu tư công dài hạn. Giai đoạn tới, Thành phố phải định hình lại cấu trúc phát triển, điều chỉnh quy hoạch và phân bổ nguồn lực theo các ưu tiên mới.
Ông Thiên nhấn mạnh, nếu quá tập trung xử lý ngắn hạn hoặc chịu áp lực lợi ích trực tiếp, việc giải ngân khó đạt hiệu quả. Do đó, trong phần còn lại của năm, TP.HCM nên chú trọng chất lượng và hiệu quả, thay vì chỉ dồn sức cho số lượng. Kỷ luật và kỷ cương cần được đặt lên hàng đầu để giảm rủi ro cho bộ máy và bảo đảm niềm tin doanh nghiệp.
“Hiện TP.HCM nhận được sự quan tâm đặc biệt từ Trung ương cả về cơ chế lẫn nguồn lực. Đây là cơ hội để Thành phố rút ra bài học từ thách thức ngắn hạn, đề xuất thay đổi cơ chế đầu tư công theo hướng dài hạn, qua đó khẳng định vai trò đóng góp ở tầm quốc gia”, ông Thiên nói.