Chiều 8/12, tiếp chương trình Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khoá XV, Quốc hội nghe Tờ trình và Thẩm tra về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam (đường sắt cao tốc Bắc Nam)
Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, tại thời điểm trình Bộ Chính trị chấp thuận chủ trương đầu tư tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam theo hình thức đầu tư công, chưa có nhà đầu tư quan tâm, đề xuất đầu tư tuyến đường sắt này.
Sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, đã có một số nhà đầu tư quan tâm đề xuất đầu tư; đối chiếu với Nghị quyết số 172/2024/QH15 ngày 30/11/2024 của Quốc hội chưa có các quy định liên quan đến các hình thức đầu tư khác ngoài đầu tư công nên cần thiết phải tiếp tục rà soát, nghiên cứu bổ sung các cơ chế chính sách để làm cơ sở triển khai thực hiện nếu áp dụng các hình thức đầu tư này.
Chính phủ nhận thấy các nội dung liên quan đến phạm vi, quy mô, giải pháp kỹ thuật cơ bản không thay đổi so với chủ trương đầu tư được duyệt; tuy nhiên để huy động được nhà đầu tư tư nhân tham gia Dự án cần một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt liên quan đến hỗ trợ tài chính, tín dụng, miễn thuế...
Đề xuất 2 chính sách đặc thù cho đường sắt cao tốc Bắc Nam
Tại Tờ trình nói trên, Chính phủ đề xuất 2 chính sách đặc thù như sau:
Chính sách 1: Tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và công tác di dời công trình điện có điện áp từ 110 kV trở lên của Dự án thành các dự án độc lập, nguồn vốn được bố trí từ ngân sách trung ương và địa phương.
Các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam là cấp có thẩm quyền, tổ chức lập, quyết định đầu tư, thực hiện các dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn và việc đầu tư các hạng mục liên quan đến nội dung này không phải lập chủ trương đầu tư.
| |
Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày Tờ trình một số cơ chế, chính sách đặc thù cho dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam |
Nguồn vốn ngân sách trung ương cấp trực tiếp cho địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam để thực hiện; trường hợp ngân sách trung ương chưa kịp bố trí, các địa phương được chủ động cân đối nguồn ngân sách địa phương để thực hiện, ngân sách trung ương sẽ hoàn trả cho ngân sách địa phương sau khi cân đối được vốn.
Giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết khoản này.
Lý do tách dự án được Chính phủ đưa ra là giúp đẩy nhanh tiến độ thực hiện; giảm thủ tục, trình tự, do đã tăng cường phân cấp cho địa phương.
Luật Đầu tư công không quy định việc tách một dự án thành các dự án độc lập, do đó việc tách thành dự án độc lập thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội.
Chính sách 2: Trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho các phương thức đầu tư (nếu có) để kịp thời triển khai Dự án và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.
Theo Chính phủ, Dự án có phạm vi, quy mô, tổng mức đầu tư đặc biệt lớn, thời gian thực hiện kéo dài, tính chất công nghệ, kỹ thuật phức tạp, nhiều lĩnh vực mới, lần đầu tiên thực hiện tại Việt Nam nên chưa thể lường hết được các khó khăn, vướng mắc cũng như yêu cầu đòi hỏi các cơ chế, chính sách đặc thù đặc biệt để tổ chức thực hiện thành công dự án.
Để đảm bảo tiến độ Dự án, tạo điều kiện cho khu vực tư nhân tham gia Dự án, trường hợp cần bổ sung cơ chế, chính sách mới Quốc hội có thể ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định.
Đề nghị làm rõ khái niệm “dự án độc lập”, xác định rõ sơ bộ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi...
Thẩm tra Tờ trình của Chính phủ, ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Tài chính của Quốc hội cho biết, việc Quốc hội cho phép tách nội dung thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của dự án quan trọng quốc gia thành dự án thành phần đã có tiền lệ tại Nghị quyết số 38/2017/QH14 đối với Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành.
Do đó, đề xuất của Chính phủ về việc tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và di dời công trình điện từ 110 kV trở lên của Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thành dự án riêng là có cơ sở.
"Tuy nhiên, đề nghị làm rõ khái niệm “dự án độc lập”; xác định rõ sơ bộ tổng mức đầu tư, diện tích đất thu hồi, thời gian hoàn thành các dự án độc lập và sự đồng bộ, thống nhất của toàn Dự án; bảo đảm không gây khó khăn, lãng phí nguồn lực khi chưa xác định được hướng tuyến, phạm vi, ranh giới thực hiện và kiểm soát chặt chẽ tổng mức đầu tư Dự án", báo cáo thẩm tra nêu.
| |
Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi trình bày thẩm tra Tờ trình một số cơ chế, chính sách đặc thù cho dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam |
Tuy vậy, với đề xuất chính sách 2, Uỷ ban Kinh tế Tài chính nhận thấy tại khoản 18 Điều 3 Nghị quyết số 172/2024/QH15 ngày 30/11/2024 của Quốc hội về chủ trương đầu tư Dự án đã quy định: "Trong thời gian Quốc hội không họp, Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung, điều chỉnh cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho Dự án".
Đồng thời, tại khoản 14 Nghị quyết Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã "chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam bên cạnh hình thức đầu tư công; giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư theo quy định; trường hợp có cơ chế, chính sách khác vượt thẩm quyền của Chính phủ thì báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định".
"Do vậy, việc đề xuất chính sách trên là không cần thiết", ông Mãi nói.
Đối với kiến nghị của Chính phủ về việc Quốc hội chấp thuận bổ sung các chính sách áp dụng cho Dự án vào Nghị quyết chung của Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV, Uỷ ban Kinh tế Tài chính, trong trường hợp chính sách đề xuất được Quốc hội chấp thuận thì việc quy định bổ sung chính sách áp dụng cho Dự án tại Nghị quyết chung của Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV là phù hợp.
Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam được Quốc hội thông qua với nội dung chủ yếu như sau:
Phạm vi: tổng chiều dài tuyến khoảng 1.541 km; đi qua địa phận 15 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
Quy mô, tiêu chuẩn kỹ thuật: đường đôi, khổ 1.435 mm, tốc độ thiết kế 350 km/h, vận chuyển hành khách và có thể vận tải hàng hóa khi cần thiết.
Sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 1.713.548 tỷ đồng (khoảng 67,34 tỷ USD) sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước và nguồn vốn hợp pháp khác.
Tiến độ: lập Báo cáo nghiên cứu khả thi từ năm 2025; cơ bản hoàn thành dự án năm 2035.
Hiện các địa phương đang tập trung thực hiện công tác giải phóng mặt bằng, đã khởi công một số dự án xây dựng khu tái định cư dịp kỷ niệm 80 năm cách mạng tháng tám thành công (ngày 19/8/2025).
Quốc hội thông qua Luật Đường sắt, trong đó có các cơ chế, chính sách đặc thù để huy động nguồn lực, tạo điều kiện thuận lợi đầu tư các dự án đường sắt, trong đó hình thức đầu tư tư nhân.
Triển khai kết luận của Bộ Chính trị, Chính phủ đã trình và được Quốc hội ban hành Nghị quyết số 227/2025/QH15 ngày 27/6/2025 trong đó chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công - tư (PPP) và đầu tư kinh doanh theo Luật Đầu tư cho Dự án bên cạnh hình thức đầu tư công; giao Chính phủ tổ chức lựa chọn hình thức đầu tư, nhà đầu tư theo quy định.
Tuy nhiên, hiện nay chưa có quy định hướng dẫn việc chuyển đổi từ đầu tư công sang đầu tư kinh doanh, đầu tư theo phương thức đối tác công tư nên cần triển khai các thủ tục cần thiết, kết hợp nghiên cứu các cơ chế, chính sách kèm theo các hình thức đầu tư này, báo cáo cấp có thẩm quyền nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc triển khai thực hiện.