Giải thích cho hành động nói trên của mình, ông Donald Trump viết trên mạng xã hội: “Vừa có thông tin rằng Trung Quốc tuyên bố, kể từ ngày 1/11/2025, họ sẽ áp đặt kiểm soát xuất khẩu quy mô lớn với gần như mọi sản phẩm họ sản xuất – thậm chí cả những sản phẩm không do họ làm ra”.
Hành động đáp trả của Tổng thống Mỹ được đưa ra sau khi ông Trump đe dọa hành động thương mại với Trung Quốc vào sáng cùng ngày, viện dẫn các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm “thù địch” mà Bắc Kinh vừa áp dụng. Ông Trump cũng nói rằng “không có lý do gì” để tiếp tục cuộc gặp với ông Tập Cận Bình bên lề Hội nghị APEC tại Hàn Quốc vào cuối tháng 10.
Việc đe dọa leo thang thuế quan quy mô lớn đã làm dấy lên lo ngại về sự gián đoạn thương mại toàn cầu, có thể khiến hai nền kinh tế lớn nhất thế giới gần như cắt đứt quan hệ, và làm tăng đáng kể rủi ro cho cả lãnh đạo hai quốc gia khi họ bước vào giai đoạn đàm phán căng thẳng.
Theo công bố mới, thuế nhập khẩu đối với hàng Trung Quốc sẽ tăng lên 130% từ tháng sau (ngày 1/11), chỉ thấp hơn mức 145% được áp đầu năm nay - trước khi hai bên đạt thỏa thuận đình chiến tạm thời để nối lại đàm phán.
Đòn bẩy cho cuộc đàm phán?
Trước cuộc gặp dự kiến, Mỹ và Trung Quốc đều đã áp dụng biện pháp nhằm hạn chế dòng chảy công nghệ và vật liệu giữa hai nước. Những biện pháp này được nhiều nhà quan sát quốc tế đánh giá là cách để cả hai bên gia tăng lợi thế trên bàn đàm phán. Bởi, nếu những căng thẳng thương mại không được giải quyết thì cả hai nền kinh tế lớn nhất thế giới này đều sẽ bị ảnh hưởng nặng nề trong thời gian tới. Thực tế thời gian qua đã chứng minh điều đó.
Các nhà phân tích cũng chỉ ra rằng, biện pháp mới của Trung Quốc sẽ chỉ có hiệu lực vào ngày 8/11, tức là sau khi hai lãnh đạo có thể gặp nhau. Điều này cho thấy phía Trung Quốc vẫn chưa hoàn toàn đóng sập cánh cửa đàm phán mà vẫn mở lối cho một cuộc hội đàm giữa nguyên thủ của cả hai bên để giải quyết vấn đề nhức nhối này.
Mới đây nhất, Trung Quốc đã áp thêm phí cảng đối với tàu Mỹ và mở cuộc điều tra chống độc quyền với hãng Qualcomm, sau khi hạn chế xuất khẩu đất hiếm - nguyên liệu quan trọng cho động cơ, chip bán dẫn và máy bay chiến đấu.
Giới phân tích quốc tế cho rằng, thông báo nói trên của Tổng thống Donal Trump sẽ khiến cho cuộc gặp dự kiến giữa ông và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hội nghị APEC sắp tới trở nên bấp bênh, đồng thời đe dọa đàm phán về vấn đề thương mại đậu tương giữa Mỹ và Trung Quốc, điều đã gây thiệt hại lớn cho nông dân Mỹ trong thời gian qua.
Đất hiếm từ lâu đã là trung tâm của cuộc đấu thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc.
Sau khi Tổng thống Donal Trump tăng thuế với hàng Trung Quốc hồi đầu năm, Trung Quốc đã ngừng xuất khẩu khoáng sản đất hiếm cho các công ty Mỹ. Hai bên sau đó đạt thỏa thuận đình chiến mùa xuân, theo đó ông Donal Trump giảm thuế, còn phía Trung Quốc khôi phục xuất khẩu.
Tuy nhiên, hôm thứ Năm vừa rồi, Bộ Thương mại Trung Quốc yêu cầu các nhà xuất khẩu nước ngoài sử dụng bất kỳ lượng nhỏ đất hiếm nào trong sản phẩm đều phải xin giấy phép xuất khẩu, với lý do “an ninh quốc gia”. Một số thiết bị và công nghệ liên quan đến xử lý đất hiếm và sản xuất nam châm cũng sẽ bị kiểm soát.
Trong nhiều tháng qua, cả Mỹ và Trung Quốc đều ra sức tranh giành ảnh hưởng trong hàng loạt vấn đề: thuế quan, kiểm soát xuất khẩu, đậu tương, fentanyl, và cả số phận của TikTok tại Mỹ.
Thỏa thuận đình chiến gần nhất tạm hoãn việc tăng thuế của Mỹ đến tháng 11.
Các nhà phân tích quốc tế cũng chỉ ra rằng, nếu mức thuế 130% đối với hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc được Mỹ áp dụng thì thị trường tiêu thụ lớn nhất thế giới này trên thực tế coi như là đóng cửa hoàn toàn đối với hàng hóa của Trung Quốc. Điều này vô hình chung lại tạo ra lợi thế cạnh tranh cho hàng hóa xuất khẩu của các quốc gia khác, trong đó có Việt Nam - trung tâm sản xuất hàng hóa đang nổi lên của thế giới - vốn đang chịu mức thuế suất thấp hơn nhiều so với hàng hóa Trung Quốc.
Phản ứng của thị trường chứng khoán
Thị trường tài chính Mỹ phản ứng dữ dội sau phát biểu của Tổng thống Donald Trump. Chỉ số S&P 500 giảm 2,7%, xóa sạch mức tăng cả tuần và ghi nhận ngày giao dịch tệ nhất kể từ ngày 10/4.
Chỉ số Nasdaq 100 còn phản ứng mạnh hơn, giảm 3,5%, do các công ty công nghệ được cho là đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi bước đi của phía Trung Quốc.
Giá đậu tương tương lai ở Chicago cũng giảm 1,9%, phản ánh tâm lý lo ngại của nhà đầu tư về tương lai của cuộc đàm phán giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Nhiều thị trường chứng khoán thế giới khác cũng phản ứng tiêu cực với thông tin này.
Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng thị trường sẽ nhanh chóng “trấn tĩnh” lại, tương tự như hồi đầu tháng 4/2025, khi Tổng thống Mỹ Donal Trump đơn phương tuyên bố áp thuế đối với hàng hóa xuất khẩu của các quốc gia có quan hệ thương mại với Mỹ.
“Tôi nghĩ, thị trường chứng khoán Mỹ đã phản ứng hơi thái quá với tuyên bố của Tổng thống, thị trường sẽ sớm cân bằng trở lại”, Peter Lynch, một nhà phân tích chứng khoán tại Phố Wall cho biết.