Có bước tiến mới, quyết liệt và hiệu quả hơn
Ngày 5/9, trong Phiên họp thứ 49, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến với báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2025, cùng với các báo cáo về công tác tư pháp.
Theo đánh giá chung của Chính phủ, năm 2025, công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực tiếp tục được đẩy mạnh, có bước tiến mới, quyết liệt và hiệu quả hơn cả ở Trung ương và địa phương. Các cơ quan điều tra của công an đã thụ lý điều tra 1.251 vụ án/2.836 bị can phạm tội về tham nhũng (giảm 96 vụ án/729 bị can so với cùng kỳ năm 2024).
Tuy nhiên, Chính phủ cũng nhận định, tình trạng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trên một số lĩnh vực còn diễn biến phức tạp; tình trạng nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp chưa được giải quyết triệt để.
Thẩm tra sơ bộ, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội lưu ý, tham nhũng tiếp tục xảy ra ngay trong cơ quan tư pháp, cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan có nhiệm vụ phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực trong khu vực hành chính, dịch vụ công vẫn còn nhiều.
“Việc triển khai thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng còn chưa thực sự phát huy hiệu quả, nhiều biện pháp phòng ngừa còn mang tính hình thức. Công tác kiểm tra, giám sát việc thực thi quyền lực của người có chức vụ, quyền hạn chưa được quan tâm đúng mức. Việc khắc phục tình trạng cán bộ, công chức, viên chức thiếu bản lĩnh, đùn đẩy, né tránh trách nhiệm, sợ sai không dám làm còn chậm, gây ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội và giải quyết công việc của người dân, doanh nghiệp”, báo cáo thẩm tra chỉ rõ.
Cơ quan thẩm tra thêm một lần nữa nhấn mạnh nhận xét từ nhiều kỳ thẩm tra trước đó, đó là “nhiều tồn tại, hạn chế trong công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực là thực trạng đã được nhận diện rõ từ nhiều năm qua, nhưng đến nay vẫn chưa có giải pháp khắc phục hiệu quả”.
Thường trực cơ quan thẩm tra cũng nêu những thách thức trực tiếp đối với công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực hiện nay và cả trong thời gian tới. Cụ thể, năm 2025, ban hành mới, sửa đổi, bổ sung số lượng lớn các đạo luật theo tinh thần đổi mới tư duy lập pháp, luật chỉ quy định nguyên tắc, những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, còn những vấn đề cụ thể, những vấn đề thực tiễn thường xuyên biến động giao Chính phủ quy định.
Cùng với đó, cơ chế giải quyết khó khăn, vướng mắc quy định tại Nghị quyết số 206/2025/QH15 của Quốc hội cho phép Chính phủ ban hành nghị quyết quy phạm pháp luật có nội dung khác với luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã góp phần tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ lợi dụng kẽ hở pháp lý để tham nhũng, trục lợi.
Bên cạnh đó, chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền được thực hiện nhanh chóng, song cơ chế kiểm soát quyền lực chưa thực sự rõ ràng, cũng dẫn tới nguy cơ buông lỏng quản lý, tạo điều kiện cho vi phạm xảy ra... “Đây là những thách thức trực tiếp đối với công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực hiện nay và cả trong thời gian tới, do đó, đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu để đưa ra các giải pháp phù hợp”, báo cáo thẩm tra nêu rõ.
Phát biểu tại phiên họp, Tổng thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết, thời gian tới, Thanh tra Chính phủ tiếp tục tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các cấp, ngành tổ chức thực hiện nghiêm và có hiệu quả các biện pháp phòng ngừa tham nhũng.
“Thanh tra Chính phủ đang tham mưu Chính phủ trình Quốc hội Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Phòng chống tham nhũng, nhằm nâng cao hiệu quả các biện pháp phòng ngừa như công khai, minh bạch tổ chức và hoạt động các cơ quan đơn vị, cải cách hành chính; ứng dụng khoa học chuyển đổi số trong quản lý và kiểm soát tài sản thu nhập…”, ông Phong nói.
Vẫn theo Tổng thanh tra Chính phủ, thời gian tới, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ sẽ tăng cường hơn nữa trong lãnh đạo chỉ đạo các bộ, ngành tập trung cao độ hơn trong xây dựng thể chế, tháo gỡ những điểm nghẽn, nút thắt về thể chế để khơi thông nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội. Nhiệm vụ này sẽ tạo cơ sở pháp lý quan trọng nâng cao hiệu quả về quản lý kinh tế - xã hội và phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Việc xử lý dự án chậm tiến độ, tồn đọng kéo dài thế nào?
Tham gia thảo luận, Phó chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội Lê Thị Nga nhận xét, năm 2025, công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực tiếp tục được đổi mới, đi vào chiều sâu.
“Phòng chống tham nhũng, tiêu cực gắn với phòng chống lãng phí, hình thành cơ chế phòng ngừa chặt chẽ, kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các vi phạm. Việc xây dựng và hoàn thiện thể chế để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí và quản lý kinh tế - xã hội tiếp tục được quan tâm”, bà Nga nhìn nhận.
Tuy nhiên, bà Nga cũng chỉ rõ những hạn chế cần được quan tâm, như tham nhũng, tiêu cực trên một số lĩnh vực còn diễn biến phức tạp. Kết quả phát hiện, xử lý tội phạm về tham nhũng của cơ quan chức năng cho thấy, có sự câu kết, móc nối giữa cán bộ thoái hóa biến chất với doanh nghiệp, tổ chức để trục lợi.
Các biện pháp phòng ngừa tham nhũng dù được quan tâm, nhưng bà Nga cho rằng, một số biện pháp chưa thực sự hiệu quả, còn mang tính hình thức. “Thực trạng này đã được chỉ ra trong nhiều năm nay, nhưng chưa được khắc phục triệt để”, Phó chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội đặc biệt lưu ý.
Bà Nga cũng nêu thực tế qua hoạt động giám sát của các cơ quan của Quốc hội và ý kiến của cử tri rằng, hiện nay, có một bộ phận cán bộ, công chức nảy sinh tư tưởng “làm nhiều sai nhiều”, nên làm việc cầm chừng. Vì vậy, đề nghị Chính phủ đánh giá và có giải pháp về thực trạng làm việc cầm chừng, đùn đẩy, né tránh, sợ sai, không dám làm.
Cùng với đó, bà Nga đề nghị đánh giá thêm về tiến độ rà soát, xử lý đối với các công trình, dự án chậm tiến độ, tồn đọng kéo dài, kém hiệu quả, gây thất thoát, lãng phí lớn theo yêu cầu của Ban Chỉ đạo Trung ương.
Báo cáo làm rõ thêm, Tổng thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong khẳng định quan điểm xác định phòng chống lãng phí ngang với phòng chống tham nhũng, tiêu cực. Vừa qua, Thanh tra Chính phủ - cơ quan đầu tiên thực hiện chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương và Tổng Bí thư Tô Lâm - đã thanh tra dự án cơ sở 2 của Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Việt Đức tại Hà Nam (cũ), qua đó, xác định hai dự án này lãng phí trên 1.200 tỷ đồng.
Tổng thanh tra Chính phủ cũng cho biết, thực hiện chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, ngành thanh tra đang thanh tra 2 chuyên đề diện rộng trên phạm vi cả nước. Trong đó, chuyên đề thứ nhất là thanh tra phòng chống lãng phí trong quản lý sử dụng cơ sở nhà đất do các cơ quan, đơn vị và doanh nghiệp nhà nước quản lý. Cuộc thanh tra chuyên đề này cơ bản đến hết năm 2025 sẽ hoàn thành.
Chuyên đề thứ hai là thực hiện thanh tra các dự án khó khăn, vướng mắc tồn tại kéo dài có nguy cơ thất thoát, lãng phí. “Việc này đến ngày 30/9 cơ bản xong, để tạo điều kiện tháo gỡ khó khăn, giải phóng nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội”, Tổng thanh tra Chính phủ cho biết.
Theo thông lệ, vào các kỳ họp cuối năm, Quốc hội sẽ thảo luận về các báo cáo tư pháp, trong đó có báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng.
Phân tích rõ nguy cơ của tham nhũng với sự tồn vong của chế độ
Lưu ý năm 2025 là năm cuối của nhiệm kỳ Đại hội XIII của Đảng và cũng là năm đất nước chuẩn bị bước sang kỷ nguyên mới, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội đề nghị Chính phủ phân tích rõ “nguy cơ” của tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đối với sự tồn vong của chế độ (đã được nêu tại nhiều văn kiện, nghị quyết của Đảng) đến nay đã được đẩy lùi đến đâu để dự báo đúng tình hình.
Đồng thời, Thường trực cơ quan thẩm tra cũng đề nghị Chính phủ tổng kết, đánh giá, nhận diện đầy đủ các hạn chế của công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, trên cơ sở đó xác định rõ nguyên nhân chủ yếu và đề ra giải pháp đột phá để phòng, chống có hiệu quả, đáp ứng yêu cầu của tình hình mới.