Đàn ông đến từ sao Hỏa, đàn bà đến từ... đâu

“Nếu đàn ông đến từ sao Hỏa, có vẻ như phụ nữ cũng đến từ sao Hỏa”, GS. Grant nói, ví von dựa theo tựa đề của cuốn sách nổi tiếng Men are from Mars, Women are from Venus (Đàn ông đến từ sao Hỏa, Đàn bà đến từ sao Kim).

Tuần rồi, James Damore - kỹ sư phần mềm lâu năm của Google đã đăng tải bài viết dài 10 trang, như một “bản tuyên ngôn” nhằm lên án việc cải thiện tình trạng bất bình đẳng giới ở ông lớn tìm kiếm.

Cụ thể, bài viết cho rằng nam giới làm việc trong ngành công nghệ phù hợp hơn, hiệu quả hơn phụ nữ, và những khác biệt về mặt sinh học của giới tính chính là lý do khiến phụ nữ không phải là hình mẫu đại diện cho ngành công nghệ.

Ban đầu, bài viết chỉ gây tranh cãi trong nội bộ Google, sau đó lan ra rộng rãi hơn. Đến mức CEO Google Sundar Pichai phải viết một bức email gửi đến toàn công ty với tiêu đề “Our words matter” (“Tiếng nói của chúng ta rất quan trọng”), khẳng định kỹ sư Damore đã “vi phạm quy tắc của công ty” vì “cổ súy cho kiểu mẫu giới tính có hại ở nơi làm việc”. Sau đó, kỹ sư James Damore xác nhận với Bloomberg rằng ông đã bị Google sa thải.

Trong một bài viết vừa đăng tải trên Linked In, GS. Adam Grant đã đưa ra quan điểm trái ngược với cựu kỹ sư Google này. “Sẽ rất khập khiễng khi đưa ra tuyên bố rằng một nửa dân số có sự khác biệt với nửa còn lại, đặc biệt là khi nói đến một một vấn đề hết sức phức tạp như kỹ năng và sự yêu thích lĩnh vực công nghệ. Là một nhà khoa học xã hội, tôi thích nhìn vào các bằng chứng hơn”, ông nói.

Trong "bản tuyên ngôn" của mình, Damore có dẫn các nguồn thông tin từ Wikipedia, Trung tâm Estonian về Khoa học sức khỏe và hành vi, các trang blog WordPress, và cả trên các trang The Atlantic và The Wall Street Journal.

Tuy nhiên, GS. Grant cho biết: “Tiêu chuẩn vàng là phương pháp phân tích tổng hợp (meta- analysis): tổng hợp các kết quả nghiên cứu từ các nghiên cứu độc lập… Khi bạn nhìn vào những dữ liệu đó, sự khác biệt về tâm lý giữa đàn ông và phụ nữ là không đáng kể”.

Theo ông, trong số 128 lĩnh vực tinh thần và hành vi, có 78% cho thấy sự khác biệt giới tính rất nhỏ hoặc gần như bằng 0. “Một sự bổ sung gần đây trong danh sách này là lĩnh vực lãnh đạo. Ở lĩnh vực này, đàn ông cảm thấy tự tin hơn nhưng phụ nữ lại được đánh giá là có thẩm quyền hơn”, GS. Grant viết, trích dữ liệu từ Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ.

Giáo sư Trường Wharton cũng chỉ ra một cuộc khảo sát trên 4.000 nghiên cứu cho thấy, đàn ông và phụ nữ có khả năng toán học tương đương nhau. Chỉ có một sự khác biệt là, khi còn nhỏ, các bé trai được khuyến khích nhiều hơn để đạt được các kết quả tốt trong môn học này.

“Khi làm các bài kiểm tra toán học, nếu giáo viên biết tên của các học sinh thì các học sinh nam sẽ làm bài tốt hơn. Nhưng khi được sắp xếp theo kiểu khuyết danh, các học sinh nữ lại làm tốt hơn. Và trước các bài kiểm tra toán, khi nhắc các sinh viên về giới tính của họ, các sinh viên nữ sẽ làm bài tệ hơn sinh viên nam đến 47%. Nhưng nếu gọi bài kiểm tra đó là một bài kiểm tra giải quyết vấn đề, khoảng cách giới tính trong hiệu suất làm bài sẽ biến mất”, ông giải thích.

GS. Grant nói, có sự khác biệt giới tính lớn trong vài lĩnh vực: nam giới có sức mạnh thể chất lớn hơn, có xu hướng hung hăng hơn, có thái độ tích cực hơn với “tình dục ngẫu hứng” (casual sex), và… thủ dâm nhiều hơn. “Vì vậy, cũng có trường hợp bạn thực sự cần nhiều đàn ông hơn phụ nữ, đó là khi tập hợp một đội thi đấu thể thao hoặc… thu thập tinh trùng”, Adam Grant ví von.

Vậy thì, đâu là nguyên do dẫn đến tình trạng mất cân bằng giữa nam và nữ tại phần lớn các công ty công nghệ chứ không chỉ tại Google? Theo GS. Grant, ít nhất một phần là do áp lực xã hội.

“Phụ nữ không được khuyến khích làm việc với máy tính. Hãy nhìn vào xu hướng ở các trường đại học: từ những năm 1980, tỷ lệ phụ nữ theo học khoa học, y học và luật đã tăng lên, nhưng lĩnh vực khoa học máy tính lại ghi nhận xu hướng giảm”, Grant trích dẫn một phân tích tổng hợp của nhiều nghiên cứu tâm lý và một báo cáo của National Public Radio.

Bài viết của GS. Adam Grant đã nhận được sự đồng tình của người phụ nữ được cho là nổi tiếng nhất lĩnh vực công nghệ - COO Facebook Sheryl Sandberg, cũng là đồng tác giả cuốn Option B với GS. Grant.

Bà đã đăng lại bài này trên Facebook cá nhân với lời nhận xét “Sự bất bình đẳng trong lĩnh vực công nghệ không phải đến từ khác biệt giới tính, mà do sự tồn tại của những khuôn mẫu văn hóa. Tất cả chúng ta cần phải làm nhiều hơn nữa để giải quyết vấn đề đó”.