Việt Nam hiện được đánh giá là thị trường giàu tiềm năng vì liên tục đứng trong top các quốc gia có tỷ lệ dân số sở hữu tiền số cao nhất thế giới. Số liệu thống kê của Chainalysis cho thấy, dòng vốn tài sản mã hóa vào thị trường Việt Nam đã vượt 220 tỷ USD. Nếu chỉ một phần dòng tiền này chảy về sàn nội, thì các “chủ sàn” sẽ thu được nguồn phí dịch vụ rất lớn. Đây cũng là lý do khiến sân chơi tiềm năng này được nhiều ngân hàng, doanh nghiệp nhắm tới. Hơn thế, việc thu hút thành công dòng vốn này về Việt Nam cũng giúp nền kinh tế có thêm nguồn lực phát triển.
Cũng bởi đó là “miếng bánh ngon”, nên những doanh nghiệp sớm được cấp phép thành lập sàn sẽ có lợi thế tiên phong, thiết lập cuộc chơi. Dù vậy, áp lực với các sàn giao dịch mã hóa là không hề nhỏ.
Thách thức trước nhất là vốn.
Theo quy định, khi lập sàn, các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa phải đáp ứng điều kiện nghiêm ngặt: vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng. Câu hỏi đầu tiên đặt ra là làm sao để có thể sinh lời từ số vốn này trong giai đoạn đầu thí điểm 5 năm, nhất là khi khả năng thu hút nhà đầu tư trong nước và nước ngoài còn chưa rõ ràng?.
Nhiều chuyên gia cho rằng, nhà đầu tư tài sản mã hóa đang quen ở “vùng xám”, một khi chuyển sang kênh giao dịch hợp pháp thì có thể nảy sinh tâm lý e ngại hoặc nghe ngóng, quan sát thêm. Do đó, thanh khoản thị trường giai đoạn đầu sẽ không mấy sôi động. Có thể, thị trường sẽ mất 3-4 năm để nhà đầu tư làm quen và thích ứng. Nói cách khác, tỷ suất sinh lời so với số vốn bỏ ra trong giai đoạn thí điểm được nhận định là chưa hấp dẫn, trong khi mức độ rủi ro cao. Đây là lý do khiến không ít ngân hàng, công ty chứng khoán lớn rút khỏi hoặc vẫn đứng ngoài cuộc chơi tài sản số.
Thách thức thứ hai là kinh nghiệm quản lý, quy trình vận hành, nguồn nhân lực và năng lực làm chủ công nghệ mới. Mặc dù các doanh nghiệp và cơ quan quản lý đã tham khảo kinh nghiệm vận hành sàn ở nhiều nước, nhưng Việt Nam chưa có tiền lệ hoạt động trong lĩnh vực này, trong khi thực tiễn luôn phát sinh nhiều vấn đề phức tạp, đặc biệt là vấn đề an toàn, bảo mật.
Điều kiện về hạ tầng công nghệ thông tin với sàn giao dịch tài sản mã hóa rất khắt khe (phải đạt chuẩn cấp độ 4), cũng bởi vậy, những doanh nghiệp tham gia cần phải có kinh nghiệm quản lý và quản trị rủi ro con người. Trên thế giới, kể cả khi các sàn tài sản mã hóa đáp ứng yêu cầu về vốn, công nghệ, thì rủi ro vẫn không hề nhỏ. Việc sàn Bybit bị hack gần 1,5 tỷ USD đầu năm nay là ví dụ điển hình. Trước đó, năm 2014, sàn Mt. Gox (từng xử lý 70% giao dịch bitcoin toàn cầu) cũng lâm vào cảnh phá sản khi bị tin tặc tấn công, cuỗm đi toàn bộ tài sản.
Thách thức thứ ba là trách nhiệm của các “chủ sàn” rất nặng nề, bởi phải tuân thủ các quy định phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố.
Theo quy định hiện hành, các sàn giao dịch tài sản mã hóa phải xây dựng quy trình nhận diện khách hàng, giám sát giao dịch từ 1.000 USD, lưu trữ dữ liệu tối thiểu 10 năm, báo cáo các giao dịch bất thường... Tuy vậy, việc giám sát, xác định giao dịch đáng ngờ trên thị trường tài sản mã hóa rất phức tạp, đòi hỏi các sàn phải phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng.
Thách thức thứ tư là số lượng cổ đông tham gia sàn tài sản mã hóa (gồm các ngân hàng, công ty chứng khoán…) rất lớn, nên vấn đề đặt ra là phải làm thế nào để ngăn chặn sự lan truyền rủi ro từ thị trường tài sản mã hóa sang các lĩnh vực khác.
Theo quy định đã được ban hành, các sàn cũng phải chịu trách nhiệm giải quyết các tranh chấp liên quan trong quá trình cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa theo quy định của pháp luật; giải quyết và bồi thường thiệt hại trong trường hợp nhà đầu tư bị mất tiền, tài sản mã hóa do hệ thống bảo mật mất an toàn, bị xâm nhập, bị lừa đảo… Có nghĩa, một khi sàn tài sản mã hóa bị tấn công, các ngân hàng, công ty chứng khoán góp vốn thành lập và vận hành sàn cũng gặp rủi ro.
Chính vì vậy, những bước đi đầu tiên nhằm biến tiềm năng của hơn 220 tỷ USD trở thành động lực tăng trưởng cho nền kinh tế số Việt Nam phải rất thận trọng, mang tính chiến lược. Nỗ lực vượt qua những thách thức trên đòi hỏi phải theo lộ trình bài bản, chính sách đi theo cũng cần phải linh hoạt, phải sớm cụ thể hóa các quy định về quyền sở hữu, xử lý tranh chấp, nghĩa vụ thuế và an ninh mạng. Bên cạnh việc học hỏi kinh nghiệm thành công từ các định chế tài chính quốc tế hàng đầu, các thị trường trong khu vực, trước mắt, Việt Nam có thể tiến hành thí điểm với những loại tài sản có độ an toàn cao và minh bạch. Đây sẽ là yếu tố quan trọng, vừa giúp nền kinh tế thu hút được dòng vốn dài hạn, vừa giúp thị trường tài sản số Việt Nam phát triển nhanh, mạnh, minh bạch, sớm hội nhập với thị trường quốc tế.