Thống kê từ Cục Xúc tiến thương mại điện tử, Bộ Công thương, nếu năm 2013 doanh số giao dịch thương mại điện tử chỉ hơn 2 tỉ USD thì trong năm nay con số này có thể đạt 4,13 tỉ USD.
Người dân đã sử dụng nhiều hình thức khác nhau của thương mại điện tử từ mạng xã hội, ứng dụng di động, sàn giao dịch điện tử…, thay vì chỉ mua bán thông qua các website bán hàng trực tuyến như trước.
Đủ kênh thanh toán điện tử
Dạo một vòng trên website các ngân hàng (NH) thương mại có thể thấy, hàng loạt chương trình ưu đãi, khuyến mãi cho khách hàng khi thanh toán bằng các loại thẻ NH, mua sắm trực tuyến qua Internet Banking, Mobile Banking. Hàng loạt các loại thẻ đồng thương hiệu giữa NH với đơn vị cung cấp dịch vụ là hãng hàng không, công ty du lịch, siêu thị, trung tâm thương mại cũng được triển khai để khuyến khích thanh toán không dùng tiền mặt, đẩy mạnh thương mại điện tử.
Các tiện ích cũng không ngừng được NH gia tăng, nâng cấp nhằm cạnh tranh và tạo thêm nhiều giá trị gia tăng cho khách hàng. Như Sacombank vừa bổ sung thêm tiện ích lần đầu triển khai trên dịch vụ Internet Banking là chuyển tiền đến thẻ Visa, chuyển tiền - nhận bằng di động, Eximbank cho đăng ký dịch vụ SMS Banking ngay trên Internet Banking thay vì khách hàng phải tới quầy giao dịch như trước…
Chị Nguyễn Thị Thanh (ngụ quận 3, TP HCM), cho biết thường xuyên mua hàng qua mạng, thanh toán trực tuyến bằng thẻ NH. Dù vẫn còn một vài trang web bán hàng kém chất lượng, không uy tín nhưng chị thường chọn những trang web bán hàng có thương hiệu để đặt mua sách, mua đồ dùng gia đình hoặc những sản phẩm phù hợp với giá rẻ hơn mua trực tiếp ngoài cửa hàng, lại tiếp kiệm thời gian.
Mới đây, ngày mua sắm trực tuyến Online Friday (4-12), do Cục thương mại điện tử và Công nghệ thông tin, Bộ Công thương phối hợp cùng Hiệp hội thương mại điện tử tổ chức, đã thu hút hơn 1,1 triệu lượt truy cập vào website của chương trình trong đó có trên 8 triệu lượt xem sản phẩm. Hơn 2.000 doanh nghiệp tham gia với trên 63.500 đầu sản phẩm khuyến mãi đem lại tổng doanh thu khoảng 500 tỉ đồng, gấp 3 lần năm ngoái cho thấy mua sắm qua mạng và thương mại điện tử đang ngày càng được quan tâm ở Việt Nam.
Nếu so sánh trên thị trường bán lẻ, năm 2011, thương mại điện tử chỉ chiếm tỉ trọng rất nhỏ, chưa tới 1% tổng doanh số bán lẻ tại Việt Nam (154 triệu USD/60 tỉ USD). Đến cuối năm 2016, dự kiến tỉ trọng này sẽ tăng gần gấp 3 lần, đạt 0,71% với giá trị vốn hóa tăng gấp 6 lần, đạt trên 900 triệu USD cho thấy thị trường thanh toán trực tuyến nói riêng và thương mại điện tử ở Việt Nam rất tiềm năng. Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển thương mại điện tử cao nhất trong khu vực.
Thói quen dùng tiền mặt vẫn là rào cản
Dù các kênh thanh toán điện tử phát triển khá mạnh thời gian qua và được sự khuyến khích của NHNN, các NH thương mại và những đơn vị cung ứng dịch vụ, nhưng thương mại điện tử ở Việt Nam vẫn phát triển chưa như kỳ vọng. Rào cản lớn nhất, theo các chuyên gia NH, chính là thói quen sử dụng tiền mặt và niềm tin của cộng đồng chưa cao.
Năm 2013, Việt Nam có hơn 72 triệu thẻ ATM được phát hành nhưng thực tế, tỉ lệ thanh toán trực tuyến bằng thẻ lại chỉ chiếm 19% trong tổng số lượng thẻ đang có mặt trên thị trường.
Đến năm 2015, ông Lê Thanh Tâm, Tổng giám đốc Tập đoàn dữ liệu quốc tế (IDG) khu vực ASEAN, cho biết hiện cả nước có khoảng 80,3 triệu thẻ ghi nợ nội địa ATM và hơn 2,5 triệu thẻ tín dụng. Số lượng máy ATM là hơn 16.100 máy, trong đó máy cà thẻ POS khoảng 200.000 cái được lắp đặt. Nhưng nếu so với các nước, Việt Nam trung bình 1.000 người dân/POS, trong khi Thái Lan 1.000 người dân/ 5 POS.
“Chưa kể, nhiều cửa hàng, shop được lắp đặt tới 4 POS nhưng chỉ xài 1 cái và 3 cái còn lại “ngủ đông” nên không hiệu quả. Cần có chính sách rà soát lại việc lắp đặt POS để quá trình thanh toán không dùng tiền mặt hiệu quả hơn. Đồng thời, khi giao dịch trên máy ATM, điều khách hàng quan tâm nhất là máy ATM phải có tiền, giao dịch được an toàn” - ông Tâm nhận xét.
Việt Nam có hơn 40 NH thương mại phát hành thẻ và mỗi NH có thương hiệu thẻ nội địa, nhưng lại chưa có một thương hiệu thẻ quốc gia
“Câu chuyện về thương hiệu thẻ quốc gia cũng cần lưu ý, Việt Nam có hơn 40 NH thương mại phát hành thẻ và mỗi NH có thương hiệu thẻ nội địa, nhưng lại chưa có một thương hiệu thẻ quốc gia. Trong khi, nhắc đến thẻ tín dụng quốc tế là khách hàng nghĩ ngay tới Visa, Master Card hay American Express…” - bà Tú Anh nhìn nhận.
Nhiều cửa hàng, shop được lắp đặt tới 4 POS nhưng chỉ xài 1 cái và 3 cái còn lại “ngủ đông” nên không hiệu quả. Cần có chính sách rà soát lại việc lắp đặt POS để quá trình thanh toán không dùng tiền mặt hiệu quả hơn.
Vị này cũng cho biết vào ngày 16/12 này, Ngân hàng Nhà nước và các Bộ Công Thương, Tài chính sẽ cùng ngồi lại tại diễn đàn Thanh toán trực tuyến (VEPF) 2015 để bàn thảo và đề xuất một số giải pháp thúc đẩy hoạt động thanh toán trong thương mại điện tử nói riêng và thanh toán trong các dịch vụ công nói chung.
Theo các chuyên gia về thẻ, để thúc đẩy thị trường thanh toán không dùng tiền mặt, cần sự vào cuộc của các bộ ngành như Bộ Tài chính trong việc giảm thuế cho cả doanh nghiệp và người dùng. Chẳng hạn, tại Hàn Quốc, các đơn vị chấp nhận thanh toán không dùng tiền mặt sẽ được giảm một phần thuế thu nhập doanh nghiệp và bản thân khách hàng cà thẻ cũng được khấu trừ thêm thuế giá trị gia tăng đầu vào.
Với Việt Nam, dù quy định về thuế có nhiều khác biệt, nhưng nhiều chuyên gia cho rằng, cần chính sách khuyến khích mạnh mẽ hơn thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt bởi không chỉ người tiêu dùng mà cả xã hội cũng hưởng lợi.
Ngoài ra, ngoài 500.000 doanh nghiệp trên cả nước, còn có khoảng 1,7 triệu hộ kinh doanh cá thể đang cung cấp hàng hóa dịch vụ ở Việt Nam và đóng góp của nhóm đối tượng này chiếm khoảng 2% nguồn thu thuế ngân sách (khoảng 14.000 tỉ đồng). Nếu có chính sách khuyến khích các hộ cá thể này thanh toán điện tử cũng sẽ tạo trào lưu rất tốt khi đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt ở Việt Nam.
Người dùng chú ý thao tác khi giao dịch
Liên quan đến việc người dùng phản ánh một số giao dịch thanh toán trực tuyến thường mắc lỗi, theo Banknetvn, để nâng cao chất lượng dịch vụ thanh toán trực tuyến ngoài những nỗ lực riêng của các hệ thống NH và trung gian thanh toán cần thêm sự cải thiện chất lượng dịch vụ của các bên thứ 3 cung cấp hạ tầng mạng, dịch vụ viễn thông.
Giao dịch không thành công bị tác động bởi nhiều yếu tố như chất lượng đường truyền internet, thao tác giao dịch của khách hàng vượt quá thời gian quy định.
Trong một số trường hợp, khách hàng bị trừ tiền trong tài khoản NH nhưng không được cung cấp hàng hóa, dịch vụ có thể do thao tác khi giao dịch như nhập sai thông tin thẻ, mã xác thực OTP hết hạn…
