Thuế thu nhập doanh nghiệp và các góc nhìn

(ĐTCK-online) Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) của Việt Nam hiện nay là 28%, mức trung bình so với nhiều nước trên thế giới và trong khu vực. Hai góc độ cần xem xét là Nhà nước - người thu thuế và doanh nghiệp - người nộp thuế.
Cổ đông doanh nghiệp rất vui mừng với việc cắt giảm thuế nói chung và thuế thu nhập doanh nghiệp nói riêng. Cổ đông doanh nghiệp rất vui mừng với việc cắt giảm thuế nói chung và thuế thu nhập doanh nghiệp nói riêng.

Bắt đầu với góc độ Nhà nước

Theo tên gọi, thuế TNDN chỉ đánh vào chủ thể là doanh nghiệp từ kết quả kinh doanh mỗi kỳ để tạo dựng một xã hội bình đẳng. Thuế TNDN được coi là khoản thu ngân sách từ sự đóng góp của các doanh nghiệp hoạt động hiệu quả cho phát triển xã hội. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, thuế TNDN không còn là nguồn thu quan trọng nhất cho ngân sách nhà nước, tỷ trọng giảm dần từ trên 20% nguồn thu ngân sách nhà nước khi Luật thuế TNDN ban hành (năm 1998) xuống 15 - 16%, nhưng số thu vẫn tăng lên do lượng đầu tư của doanh nghiệp ngày càng tăng, mặc dù đã qua một lần cắt giảm từ mức 32% (năm 2004). 

Điển hình trên thế giới về cải cách thuế TNDN là đất nước Ireland: Vào giữa thập niên 80 của thế kỷ trước, Ireland là một nước nghèo nhất châu Âu, luôn bị thâm hụt ngân sách, nợ quốc gia vượt quá 120% GDP, lạm phát trên 20%, tỷ lệ thất nghiệp cao và dòng người di cư tạo ra một hiểm họa cho đất nước. Một trong những chính sách cải cách rất thành công là hạ mức thuế TNDN xuống còn 12,5% - mức thấp nhất trên thế giới. Ngày nay, Ireland là nước giàu thứ hai ở châu Âu, GDP trên đầu người vượt qua Anh, Đức, Pháp. Chín trên mười hãng dược phẩm lớn nhất thế giới có nhà máy ở Ireland . Bảy trên mười công ty thiết kế phần mềm lớn nhất thế giới có văn phòng ở Ireland . Ireland hiện nay được ví như "Con Hổ Bắc Âu" và là tiêu điểm cải cách kinh tế được nhiều nước quan tâm học hỏi.

Do vậy, đề xuất cắt giảm thuế suất thuế TNDN xuống 25% sẽ không gây tác động gì tới nguồn thu ngân sách nhà nước. Ngược lại, nhiều khả năng sẽ tăng thu ngân sách, do với mức thuế suất thấp hơn, tính tự giác của doanh nghiệp đối với trách nhiệm phát triển xã hội sẽ cao hơn. Nhưng điểm chính yếu là tác động lên hoạt động đầu tư sẽ lớn hơn và những lợi ích gián tiếp đem lại cho xã hội sẽ rất đáng kể. Ví dụ như Ireland .

 

Nhìn từ góc độ doanh nghiệp

Thuế TNDN là thông số quan trọng hàng đầu của mỗi doanh nghiệp sử dụng tính toán lợi nhuận hoạt động kinh doanh. Thuế TNDN là thuế đánh trên giá trị lợi nhuận còn lại sau khi doanh thu đầu tư của doanh nghiệp trừ đi các chi phí hoạt động kinh doanh. Các chi phí chính bao gồm: chi phí nhân công, chi phí nguyên vật liệu, chi phí vận hành hoạt động và khấu hao phần tài sản đầu tư vào kinh doanh của doanh nghiệp… Công thức tính thuế TNDN có hạn chế là bỏ qua sự mất giá của đồng tiền. Với mức lạm phát trên hai con số như hiện nay, thì giá trị lợi nhuận thực thu được sau thuế TNDN rất đáng để xem xét.

Đức                        38%

Philippine              35%

Mỹ                         35%

Pháp                      33%

New Zealand          33%

Trung Quốc          33%

Anh Quốc             30%

Indonesia               30%

Thái Lan               30%

Úc                         30%

Malaysia               27%

Hàn Quốc             27%

Đài Loan              25%

Singapore              20%

Hồng Kông           17%

Ireland                  12,5%

Mặc dầu, hiệu quả kinh doanh đem lại cho cổ đông được xem xét bằng giá trị cổ tức được chia từ phần còn lại sau khi trừ thuế TNDN. Để có được phần lợi nhuận cao cho cổ đông, phần lớn nhà quản lý luôn tìm cách giảm thiểu các khoản thuế đánh vào doanh nghiệp của mình càng thấp càng tốt, đặc biệt là thuế TNDN. Do trên thực tế, đối tượng nộp thuế chính là các cổ đông, như là người chủ doanh nghiệp bị đánh ba khoản thuế trên cùng một công việc:

- Thuế thu nhập cá nhân trừ trực tiếp từ lương hàng tháng;

- Thuế thu nhập cổ tức trừ trực tiếp từ lợi nhuận của cổ phần nắm giữ;

- Thuế TNDN trừ gián tiếp từ hiệu quả kinh doanh trong kỳ.

Còn một điểm lưu ý là lợi nhuận chịu thuế sẽ được trừ đi lãi suất của các khoản vay của doanh nghiệp cho hoạt động kinh doanh, bởi doanh nghiệp hoạt động kinh doanh dựa trên nguồn vốn góp (equity) và vốn vay (debt), và khi thuế TNDN coi các khoản vay như là chi phí (được giảm trừ khỏi lợi nhuận chịu thuế), như vậy về thực chất, thuế TNDN chủ yếu đánh vào nguồn vốn của chủ đầu tư. Hay đúng hơn, với chính sách thuế TNDN cao, sẽ khuyến khích doanh nghiệp sử dụng nhiều vốn vay hơn vốn góp. Do vậy, khi mức thuế TNDN cao, doanh nghiệp thường sử dụng các hình thức như: phát hành trái phiếu hay dùng các khoản vay để được giảm trừ như chi phí hoạt động kinh doanh hay hạn chế chia cổ tức bằng tiền mặt và tăng lợi nhuận cho cổ đông bằng cách chia cổ tức bằng cổ phiếu. Đặc biệt, trái phiếu chuyển đổi đem lại lợi nhuận kép cho cổ đông. Có 3 cách thường được sử dụng để giảm thuế TNDN là: (i) tăng tỷ trọng vốn vay; (ii) đầu tư những tài sản có mức khấu hao nhanh; (iii) hạn chế chia cổ tức bằng tiền mặt. Từ đây thấy rõ là người nộp thuế - cổ đông doanh nghiệp rất vui mừng với việc cắt giảm thuế nói chung và thuế TNDN nói riêng.

Lê Minh Tuấn
Lê Minh Tuấn

Tin cùng chuyên mục

VNIndex 1,290.18 7.09 0.55% 258,687 tỷ
HNX 243.92 1.07 0.44% 1,863 tỷ
UPCOM 91.48 0.35 0.39% 587 tỷ