Như vậy, ngoài việc liên tục theo dõi các biến động liên quan đến các chỉ số trên thị trường thế giới như giá vàng, giá dầu thô, tình hình chính sự tại một số nước có liên quan..., thì nay NĐT lại phải cập nhật các thông tin được phát đi từ chính các sàn giao dịch vàng trong bối cảnh chưa có một khung pháp lý chính thức liên quan từ phía cơ quan quản lý.
Từ sàn WSG…
Tại sàn giao dịch vàng Phố Wall (WSG), từ lâu NĐT tỏ ra không mấy hài lòng trước thông báo ngày 10/7/2008 về việc không nhận ký quỹ vàng vật chất của nhà đầu tư giao dịch tại WSG. Như vậy, ngay sau khi đi vào hoạt động (ngày 8/7/2008), WSG đã ra thông báo này song điều đáng nói là cho đến nay, trong các giấy tờ liên quan đến việc mở tài khoản giao dịch của NĐT tại WSG, thông tin này vẫn chưa được cập nhật. Cụ thể, trong hợp đồng góp vốn đầu tư vàng vẫn cho phép NĐT được góp vốn bằng vàng.
Theo tìm hiểu của ĐTCK, tính đến thời điểm này, chưa có một sàn giao dịch vàng nào cấm NĐT không được nộp vàng vào tài khoản.
Lý giải điều này, ông Nguyễn Công Danh, Tổng giám đốc WSG cho biết, nguyên nhân chủ yếu là do WSG chưa trang bị được hệ thống quản lý và lưu trữ vàng cần thiết cho NĐT. Liệu lý do chủ quan này có dễ thuyết phục NĐT khi trong cam kết mở tài khoản ban đầu giữa 2 bên (NĐT- WSG), NĐT hoàn toàn có thể thực hiện điều này.
Tại WSG, hợp đồng góp vốn hợp tác đầu tư vàng nêu rõ “WSG đồng ý góp vốn với NĐT để cùng WSG đầu tư mua, bán vàng vượt số vốn thuộc quyền sở hữu của NĐT có trong tài khoản giao dịch của mình mở tại WSG dưới các hình thức góp vốn bằng vàng hay góp vốn bằng tiền (VND)”.
Tạm khoan bàn về tính chất tên gọi (Hợp đồng góp vốn đầu tư vàng) cũng như thiệt hại chi tiết có thể xảy ra đối với NĐT khi không được phép nộp vàng vào tài khoản, nhưng có thể thấy với quy định này, NĐT chưa được đảm bảo quyền lợi một cách chính đáng, gặp ít nhiều phiền toái trong giao dịch.
Do chưa có lãi suất cho vàng nên NĐT hiếm khi để vàng trong tài khoản, ngoại trừ gửi tại các ngân hàng theo lãi suất huy động (khoảng 5%) như hiện nay, mà chỉ nộp vàng vào tài khoản được mở tại sàn vàng khi có nhu cầu bán ra, chứ không bao giờ để vàng “chết” trong tài khoản. Như vậy, với thông báo điều chỉnh như thế này, liệu NĐT có bị ảnh hưởng khi sự linh hoạt trong giao dịch vàng được giới đầu tư nhận định chính là việc trong tài khoản cùng một lúc có cả vàng lẫn tiền đồng, để rút/nộp vàng/tiền khi cần thiết.
…đến các sàn vàng khác
Theo luật sư Vũ Thị Huệ - Công ty Hợp danh Luật Việt, chi nhánh Hà Nội, thì nghiên cứu các giấy tờ liên quan đến việc mở tài khoản giao dịch giữa NĐT và sàn giao dịch vàng mới thấy quyền lợi của NĐT khi tham gia giao dịch sàn vàng còn tiềm ẩn nguy cơ rủi ro cao trong điều kiện hiện vẫn chưa có cơ chế pháp lý bảo vệ. Hơn thế, người tổ chức sàn vàng cũng đồng thời là người quản lý sàn vàng nên hoàn toàn có quyền ra mọi quyết định, thông báo liên quan ngay trên lãnh địa của mình khi cần mà không chịu bất kỳ một sự can thiệp nào.
Hiện NHNN cũng chỉ quản lý việc xuất nhập vàng mà không quản lý hoạt động vàng nói chung, do đó còn tham gia giao dịch vàng, NĐT còn phải tự bảo vệ mình.
Từ quy định về tỷ lệ góp vốn, tỷ lệ ký quỹ, tỷ lệ cảnh báo, thay đổi bổ sung hạn mức góp vốn; việc chia lợi nhuận, chịu rủi ro; xử lý tài sản thế chấp đến vấn đề ngừng góp vốn, chấm dứt hợp đồng … đều do người sáng lập sàn quyết định. Như vậy, quyền lợi của nhà đầu tư khi tham gia sàn giao dịch vàng sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào quy định của sàn này. Trong thời gian tới, khi các sàn vàng đua nhau thành lập, việc nở rộ khả năng tạo lập một luật chơi riêng trong sân chơi của mình là điều khó tránh khỏi. Điều này cũng giúp NĐT có thêm cơ hội lựa chọn thêm sàn vàng phù hợp, song cũng đồng nghĩa với rủi ro tiềm ẩn sẽ tăng cao cho người sẵn sàng chấp nhận cuộc chơi khi chính thức có cơ chế pháp luật đứng ra bảo vệ.
Ngay tại sàn chứng khoán, tuy vẫn bị giới đầu tư ít nhiều kêu ca về mức độ xử phạt hành chính còn nhẹ tay, chỉ có tác dụng răn đe, cần nâng mức xử phạt, nhưng dù sao ở đó vẫn có chế tài xử phạt hay cảnh cáo đối với đối tượng vi phạm (công ty chứng khoán hay nhà đầu tư…), còn tại sàn vàng, hoàn toàn là một khoảng trống pháp lý, có lỗi mà như không.
Trong trường hợp phát sinh tranh chấp, cũng giống như các hợp đồng kinh tế khác, hợp đồng giao dịch vàng cũng cho phép “mọi tranh chấp phát sinh trong hợp đồng được giải quyết trên cơ sở thương lượng và hoà giải”, song điều khác biệt theo một số luật sư là trong trường hợp thương lượng và hoà giải không thành, quy định ở đây còn khá chung chung: “ Hai bên có thể giải quyết theo pháp luật Việt Nam”.
Theo đề xuất của bà Huệ, nên quy định cụ thể hơn để NĐT được rõ, chẳng hạn như: “Trong trường hợp không thể hoà giải được thì các bên sẽ đưa tranh chấp ra giải quyết tại Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam với một trọng tài viên theo Quy tắc trọng tài của Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam. Quyết định của trọng tài là chung thẩm đối với các bên”.
Như vậy, nếu không may xảy ra tranh chấp, bước đầu NĐT sẽ cùng với công ty, đơn vị tổ chức sàn vàng thương lượng và hoà giải, sau đó mới dẫn đến sự can thiệp của pháp luật. Nhưng liệu các sàn vàng có để kết cục này xảy ra và NĐT có bền bỉ tiếp tục giao dịch tại sàn đó?
Được biết, ngày 12/9 vừa qua, một báo cáo cụ thể liên quan đến khảo sát và xúc tiến xây dựng quy chế cho sàn giao dịch vàng đã được trình Thủ tướng Chính phủ.
Qua báo chí, mới đây, Thống đốc NHNN Nguyễn Văn Giàu cũng cho biết, dự kiến trong tuần tới Thủ tướng cũng sẽ có ý kiến chỉ đạo về việc lập quy chế cho sàn vàng. Đây hiện là tín hiệu thực sự đáng mừng cho những ai đang giao dịch trên sàn vàng, song NĐT còn phải tự bảo vệ mình trước rủi ro tiềm ẩn cho đến khi quy chế này chính thức được ban hành.