Đây là quan điểm của bà Nguyễn Ngọc Anh, Tổng giám đốc Công ty TNHH Quản Lý Quỹ SSI (SSIAM) chia sẻ trong bài tham luận với chủ đề “Một số đề xuất nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành quỹ”, tại hội nghị “Ngành quỹ trong tiến trình phát triển thị trường chứng khoán và thu hút dòng vốn đầu tư gián tiếp vào Việt Nam” tại Thành phố Hồ Chí Minh do Ủy ban Chứng khoán Nhà nước tổ chức ngày 17/10.
Quản trị rủi ro tỷ giá
Hiện nay, việc đầu tư vào thị trường chứng khoán và các quỹ mở Việt Nam đang đặt ra rủi ro tỷ giá lớn cho nhà đầu tư nước ngoài, làm giảm lợi nhuận ròng khi quy đổi về ngoại tệ, do nhà đầu tư nước ngoài chưa có công cụ phòng ngừa rủi ro tỷ giá. Chỉ riêng năm 2024, tỷ giá USD/VND tăng 4,3%, và từ đầu năm 2025 đến nay tiếp tục tăng gần 3,5%.
| |
Bà Nguyễn Ngọc Anh, Tổng giám đốc Công ty TNHH Quản Lý Quỹ SSI (SSIAM) . Ảnh: Lê Toàn |
Thông tư 02/2021/TT-NHNN của Ngân hàng nhà nước hướng dẫn giao dịch ngoại tệ trên thị trường ngoại tệ của các tổ chức tín dụng được phép hoạt động ngoại hối mới chỉ cho phép “Tổ chức tín dụng được thực hiện giao dịch bán ngoại tệ kỳ hạn với người không cư trú là nhà đầu tư nước ngoài sở hữu trái phiếu Chính phủ phát hành bằng Đồng Việt Nam tại thị trường trong nước”. Như vậy, ngoại trừ trái phiếu Chính phủ, nhà đầu tư nước ngoài (NĐTNN) chưa thực hiện được mua ngoại tệ kỳ hạn để phòng ngừa rủi ro cho khoản đầu tư vào thị trường chứng khoán Việt Nam với các tổ chức tín dụng trong nước.
Việc thiếu vắng công cụ phòng ngừa rủi ro tỷ giá như vậy khiến các quỹ ngoại phải liên tục xây dựng kịch bản phòng thủ, rút ngắn thời gian đầu tư và nâng cao yêu cầu sinh lời, làm giảm sức hấp dẫn của thị trường chứng khoán và quỹ mở Việt Nam so với các nước trong khu vực.
Bà Ngọc Anh đề xuất Ngân hàng nhà nước cho phép công cụ phòng ngừa rủi ro tỷ giá phù hợp cho NĐTNN để họ yên tâm phân bổ vốn dài hạn vào Việt Nam. Đây sẽ là bước đi quan trọng để ổn định dòng vốn, nâng sức cạnh tranh và hỗ trợ tiến trình nâng hạng thị trường.
Chính sách thuế và phí
"Chính sách thuế và phí có vai trò then chốt trong việc khuyến khích nhà đầu tư lựa chọn đầu tư vào quỹ, qua đó mở rộng quy mô thị trường vốn. Dự thảo Luật Thuế Thu nhập cá nhân mới đã có những điểm rất tích cực, khuyến khích đầu tư vào quỹ, bao gồm miễn thuế chuyển nhượng chứng chỉ quỹ nếu nắm giữ từ hai năm trở lên, và giảm 50% thuế đối với lợi tức chia từ quỹ. Chúng tôi đề xuất các chính sách khuyến khích đầu tư như vậy được duy trì và mở rộng để thúc đẩy dòng vốn dài hạn", bà Ngọc Anh cho biết.
Trước đây, Thông Tư 100/2004/TT-BTC ngày 20/10/2004 hướng dẫn về thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp đối với lĩnh vực chứng khoán quy định “Quỹ đầu tư chứng khoán không thuộc đối tượng nộp thuế thu nhập doanh nghiệp”. Thông tư này đã bị bãi bỏ theo Thông Tư 103/2020/TT-BTC ngày 26/11/2020. Tuy nhiên đến nay, các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực thuế chưa có quy định cụ thể ghi nhận lại nội dung này, gây khó khăn cho các công ty quản lý quỹ khi quản lý các quỹ đầu tư chứng khoán. Do đó, SSIAM kiến nghị các văn bản hướng dẫn Luật thuế thu nhập doanh nghiệp quy định lại quy định này để các công ty quản lý quỹ có cơ sở thực hiện.
Về thuế đối với NĐTNN khi chuyển nhượng cổ phần của công ty chưa đại chúng, các văn bản hướng dẫn Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp và Luật Thuế thu nhập cá nhân hiện đang có sự khác biệt. Thông tư hướng dẫn Luật Thuế Thu nhập cá nhân không có sự phân biệt cổ phần của công ty đại chúng hay chưa đại chúng, nên nhà đầu tư cá nhân nước ngoài chuyển nhượng cổ phần chỉ phải chịu thuế 0,1% giá trị chuyển nhượng.
Thông tư và công văn hướng dẫn Luật Thuế Thu nhập doanh nghiệp lại có sự phân biệt, theo đó nhà đầu tư tổ chức nước ngoài khi chuyển nhượng cổ phần công ty đại chúng thì chịu thuế 0,1% giá trị giao dịch, nhưng chuyển nhượng cổ phần công ty chưa đại chúng lại chịu thuế 20% lợi nhuận thu được.
Do đó, SSIAM đề nghị các văn bản thuế cần quy định mức thuế thống nhất cho các NĐTNN. Cổ phần các công ty chưa đại chúng cũng là một loại cổ phiếu, nên có mức thuế tương tự như cổ phần của công ty đại chúng.
Đối với quỹ hưu trí bổ sung tự nguyện - một công cụ quan trọng hỗ trợ an sinh xã hội, đồng thời cũng là nhà đầu tư tổ chức dài hạn vào thị trường - chính sách ưu đãi thuế hiện nay vẫn còn khá hạn chế. Mức miễn giảm hiện tại chưa đủ sức khuyến khích doanh nghiệp và người lao động tham gia. Theo hướng dẫn của cơ quan thuế hiện nay, khoản đóng góp vào quỹ hưu trí bổ sung tự nguyện của người sử dụng cho người lao động không được miễn thuế thu nhập cá nhân.
SSIAM kiến nghị, các văn bản về thuế TNCN cần quy định cụ thể khoản đóng góp vào bảo hiểm hưu trí bổ sung của cả người lao động và/hoặc người sử dụng lao động cho người lao động đều được miễn thuế và nâng mức miễn thuế này lên mức hấp dẫn hơn. Đồng thời, SSIAM đề xuất có cơ chế thuế hoặc phí khi rút trước tuổi nghỉ hưu nhằm khuyến khích người lao động duy trì khoản tiết kiệm này đến tuổi hưu, qua đó phát triển bền vững kênh đầu tư dài hạn này.
Về phí của quỹ, cần có cơ chế linh hoạt hơn cho quỹ mở, cho phép áp dụng phí thưởng hợp lý và sử dụng một phần phí để hỗ trợ trực tiếp vào hoạt động bán hàng, qua đó mở rộng tệp nhà đầu tư và thúc đẩy sự phát triển của thị trường quỹ.
| |
Ảnh: Lê Toàn |
Cơ chế vay của quỹ mở
Mặc dù quy định hiện hành cho phép quỹ mở được vay, nhưng trên thực tế, việc triển khai gặp nhiều vướng mắc. Một trở ngại lớn là quy định chỉ các tổ chức có tư cách pháp nhân mới được vay ngân hàng, trong khi quỹ mở hiện không có tư cách pháp nhân nên không thể tiếp cận vốn vay. Điều này làm hạn chế khả năng quản lý thanh khoản và vận hành linh hoạt của quỹ.
"Để khơi thông điểm nghẽn này, chúng tôi đề xuất có sự điều chỉnh quy định của ngân hàng, cho phép quỹ mở được vay trực tiếp hoặc thông qua công ty quản lý quỹ đại diện đứng vay, qua đó nâng cao hiệu quả quản trị và khả năng đáp ứng nhu cầu rút vốn của nhà đầu tư", bà Ngọc Anh chia sẻ.
Đầu tư vào chứng khoán phái sinh vì mục đích lợi nhuận
Hiện nay, các quỹ mở tại Việt Nam chỉ được phép dùng công cụ phái sinh để phòng ngừa rủi ro, chưa thể đầu tư vì mục tiêu lợi nhuận. Trong khi đó, tại nhiều thị trường quốc tế, cơ chế này linh hoạt hơn: các quỹ có thể triển khai chiến lược đa dạng, kể cả sử dụng phái sinh để tạo giá trị gia tăng, với điều kiện có khung quản trị rủi ro nghiêm ngặt, công bố minh bạch chiến lược, đòn bẩy và thanh khoản, và chịu sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý.
Bà Ngọc Anh cho biết, SSIAM đề xuất nghiên cứu mở rộng theo hướng này, cho phép quỹ mở được sử dụng phái sinh để tìm kiếm lợi nhuận trong giới hạn kiểm soát rủi ro rõ ràng, báo cáo đầy đủ và tuân thủ các chuẩn mực quốc tế, nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư và đa dạng hóa sản phẩm quỹ.
Như vậy, cùng với Đề án tái cấu trúc nhà đầu tư và phát triển ngành quỹ đã được Bộ Tài chính phê duyệt tháng 9/2025, SSIAM hy vọng những đề xuất nêu trên sẽ tạo thêm động lực để thị trường phát triển bền vững và hiệu quả hơn.