Cạnh tranh vốn sẽ gay gắt hơn

Cân đối thanh khoản trong bối cảnh tăng trưởng tín dụng cao và lãi suất huy động thấp là bài toán đang đặt ra với các ngân hàng

Hai tháng đầu năm, lãi suất huy động trong xu hướng tăng tại nhiều ngân hàng. Theo ông, đây là diễn biến bình thường hay bất thường so với các năm trước?

Trong 2 tháng đầu năm 2025, chúng tôi quan sát thấy lãi suất tiền gửi kỳ hạn dưới 6 tháng tại các ngân hàng nhỏ và vừa tăng từ 0,1 - 0,3%/năm. Trong khi đó, lãi suất tiền gửi tại 4 ngân hàng quốc doanh và các ngân hàng thương mại lớn vẫn ổn định so với quý IV/2024.

Chúng tôi cho rằng, việc tăng lãi suất tại các ngân hàng nhỏ chủ yếu do nhu cầu huy động vốn của nhóm các ngân hàng này đang tăng cao để cạnh tranh với các ngân hàng có quy mô lớn hơn.

Với mục tiêu tăng trưởng tín dụng ở mức 16% trong năm 2025, cạnh tranh huy động tiền gửi giữa các ngân hàng trong năm nay sẽ trở nên gay gắt hơn. Do đó, các ngân hàng nhỏ, vốn phụ thuộc nhiều vào nguồn vốn ngắn hạn trên thị trường và có bộ đệm tài sản thanh khoản yếu, sẽ dễ bị ảnh hưởng bởi rủi ro thanh khoản và chi phí vốn cao hơn.

Ông Nguyễn Lý Thanh Lương, Trưởng nhóm Phân tích VIS Rating.

Tuy nhiên, sang tháng 3, các ngân hàng lại nhanh chóng giảm lãi suất. Ông bình luận gì về diễn biến này?

Ưu tiên của Chính phủ trong năm 2025 là tập trung vào thúc đẩy tăng trưởng kinh tế; trong đó, giữ lãi suất ở mức thấp là một trong những điểm then chốt để hỗ trợ doanh nghiệp trong nước. Tuy nhiên, chênh lệch lãi suất âm giữa VND và các đồng tiền mạnh khác, đặc biệt là USD, sẽ khiến VND mất giá hơn nữa.

Việc VND mất giá sẽ ảnh hưởng đến giá nguyên vật liệu nhập khẩu, qua đó làm gia tăng áp lực lạm phát. Đồng thời, sự mất giá đáng kể của VND cũng làm gia tăng rủi ro đối với các nhà đầu tư nước ngoài khi đầu tư vào thị trường Việt Nam. Việc dòng vốn đầu tư vào Việt Nam sụt giảm sẽ khiến vấn đề tỷ giá trở nên trầm trọng hơn do nguồn cung ngoại tệ suy giảm.

Bên cạnh đó, lãi suất thấp cũng làm giảm sức hấp dẫn của tiền gửi ngân hàng, khiến các ngân hàng gặp khó khăn hơn trong cân đối nguồn vốn và tiếp tục phụ thuộc vào nguồn vốn ngắn hạn trên thị trường liên ngân hàng, làm gia tăng rủi ro thiếu hụt thanh khoản.

Ngân hàng Nhà nước đã mạnh tay bơm ròng ra thị trường sau một thời gian liên tục hút ròng. Động thái này của nhà điều hành cho thấy tín hiệu gì?

Trong 2 tháng đầu năm, khối lượng giao dịch qua đêm trên thị trường liên ngân hàng đạt khoảng 450.000 tỷ đồng mỗi ngày, cao hơn mức trung bình 300.000 tỷ đồng trong quý IV/2024, cho thấy sự phụ thuộc lớn hơn của các ngân hàng vào thị trường liên ngân hàng để duy trì thanh khoản.

Gần đây, Ngân hàng Nhà nước đã bơm khoảng 70.000 tỷ đồng thông qua các hoạt động thị trường mở (OMO). Chúng tôi cho rằng, đây là một trong những công cụ quan trọng để thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia, thông qua việc điều tiết thanh khoản trong hệ thống ngân hàng.

Dù Ngân hàng Nhà nước đã phát tín hiệu ổn định hoặc giảm lãi suất điều hành, nhưng vẫn có những quan ngại lãi suất điều hành tăng dưới áp lực chính sách tiền tệ của Mỹ cũng như USD tăng giá. Giả sử tình huống này diễn ra, hệ thống ngân hàng sẽ đối mặt với những rủi ro nào?

Chúng tôi nhận thấy rủi ro lãi suất tăng sẽ tập trung chủ yếu ở các ngân hàng nhỏ. Nếu lãi suất điều hành tăng trở lại, các ngân hàng nhỏ, vốn phụ thuộc nhiều vào nguồn vốn ngắn hạn trên thị trường để mở rộng tín dụng, sẽ phải vay với lãi suất cao hơn và chịu chi phí vốn gia tăng.

Cuối năm 2024, ước tính khoảng 30% ngân hàng có lợi nhuận thấp, chủ yếu là các ngân hàng nhỏ, chịu tác động tiêu cực từ chi phí vốn tăng. Các ngân hàng này cũng dễ bị ảnh hưởng bởi rủi ro thanh khoản hơn, do ngày càng phụ thuộc vào nguồn vốn vay ngắn hạn trên thị trường liên ngân hàng trong bối cảnh tăng trưởng tiền gửi chậm lại trong năm qua.

Theo ông, giải pháp nào để nguồn vốn cho nền kinh tế không quá phụ thuộc vào hệ thống ngân hàng như hiện tại?

Tại Việt Nam, các doanh nghiệp trong nước chủ yếu dựa vào nguồn vốn vay từ ngân hàng, trong khi quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp vẫn còn nhỏ, chỉ chiếm khoảng 10% tổng dư nợ tín dụng ngân hàng. Theo định hướng của Chính phủ, quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp dự kiến sẽ đạt 20% GDP vào năm 2025 và 25% vào năm 2030.

Nhu cầu vốn dài hạn của doanh nghiệp là rất lớn nhưng hiện vẫn phụ thuộc nhiều vào hệ thống ngân hàng, trong khi khả năng cho vay của các ngân hàng bị giới hạn bởi nhiều yếu tố nhằm đảm bảo an toàn hoạt động. Do đó, kênh trái phiếu doanh nghiệp sẽ dần phát triển để đáp ứng nhu cầu vốn dài hạn của doanh nghiệp.

Nhuệ Mẫn thực hiện.