Tìm đâu ra sức cầu để hấp thụ tốt nguồn cung lớn, giúp Nhà nước thoái vốn đạt hiệu quả cao. Báo Đầu tư Chứng khoán đã có cuộc trao đổi với ông Đặng Quyết Tiến, Phó cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính.
Theo ông, vì sao trong tháng 8 vừa qua, cả nước không thoái vốn tại một doanh nghiệp nào?
Ngoài nguyên nhân thị trường thì do đang bước vào giai đoạn thoái vốn tại nhiều doanh nghiệp lớn như Công ty cổ phần Sữa Việt Nam (VNM), Tổng công ty cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Hà Nội (BHN), Tổng công ty cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (SAB)…, nên quá trình chuẩn bị, xây dựng phương án thoái vốn, tìm kiếm nhà đầu tư để đảm bảo cho kế hoạch thoái vốn được thực hiện thành công tốn khá nhiều thời gian.
Cụ thể, ngày 10/7/2017, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 1001/QĐ-TTg phê duyệt “Phương án sắp xếp, phân loại doanh nghiệp của Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) đến năm 2020”. Theo đó, số lượng doanh nghiệp mà SCIC bán vốn nhà nước trong giai đoạn 2017 - 2020 là 132 công ty.
Tiếp đó, ngày 17/8/2017, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 1232/QĐ-TTg phê duyệt danh mục doanh nghiệp mà Nhà nước sẽ thực hiện thoái vốn và tỷ lệ thoái vốn tối thiểu theo từng năm của doanh nghiệp có vốn nhà nước giai đoạn 2017 - 2020, với số doanh nghiệp Nhà nước sẽ thoái vốn là 406 lượt doanh nghiệp (tổng số vốn dự kiến thoái theo mệnh giá khoảng 65.000 tỷ đồng).
Sau khi các quyết định trên được ban hành, các bộ, ngành, địa phương, các tập đoàn, tổng công ty phải bắt tay rà soát kỹ lưỡng để chốt phương án thoái vốn từng doanh nghiệp cụ thể, nên tiến độ thoái vốn thời gian qua diễn ra chậm.
Ông có nhắc đến yếu tố thị trường, phải chăng do lượng vốn cần thoái lớn, trong khi sức cầu từ thị trường chưa được cải thiện tương xứng, nên ảnh hưởng đến tiến độ thoái vốn nhà nước?
Đúng là sức cầu chưa được cải thiện tương xứng với nguồn cung tăng mạnh, nên có ảnh hưởng đến nỗ lực đẩy nhanh tiến độ thoái vốn nhà nước. Để giải quyết vấn đề này, với chức trách được giao, Bộ Tài chính đang thực hiện và đề xuất Chính phủ triển khai đồng bộ nhiều giải pháp.
Về chính sách, để khắc phục bất cập của một số quy định hiện hành, cũng như tạo cơ chế thông thoáng nhằm hấp dẫn nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia quá trình thoái vốn, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 91/2015/NĐ-CP về đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại doanh nghiệp, với nhiều nội dung mới.
Cụ thể, để tháo gỡ vướng mắc cho thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp niêm yết, đăng ký giao dịch trên thị trường chứng khoán, tại dự thảo Nghị định, Bộ Tài chính đề xuất phương thức bán vốn ngoài sàn thông qua cơ chế đấu giá công khai, tương tự như cách SCIC đang áp dụng, điển hình là thương vụ thoái vốn nhà nước tại VNM.
Hiện nhiều doanh nghiệp trên sàn chứng khoán có cổ đông nhà nước nắm tỷ lệ sở hữu cổ phần cao, trong khi lượng cổ phần này chưa được đưa vào niêm yết và giao dịch, nên thị giá cổ phiếu trên sàn chưa phản ánh đúng giá trị doanh nghiệp. Do đó, doanh nghiệp sẽ phải xác định lại giá trị trước khi đưa ra bán đấu giá công khai phần vốn nhà nước. Cùng với đó, doanh nghiệp phải công khai thông tin, kể cả bằng tiếng Anh về đợt bán vốn rộng rãi ra thị trường, để nhà đầu tư thuận lợi tiếp cận thông tin, cân nhắc cơ hội đầu tư.
Với các doanh nghiệp mà Nhà nước có tỷ lệ thoái vốn lớn, Bộ Tài chính đề xuất cho phép áp dụng cách bán vốn theo phương thúc dựng sổ (book building).
Bộ Tài chính còn đề xuất cách thoái vốn theo phương thức chào bán cạnh tranh. Đây là phương thức chào bán cạnh tranh về giá, nhằm tìm kiếm nhà đầu tư để thực hiện mục tiêu bán hết số lượng cổ phần tương ứng với số vốn mà Nhà nước đã đầu tư tại công ty cổ phần chưa niêm yết hoặc chưa đăng ký giao dịch trên thị trường chứng khoán, sau khi đã thực hiện phương thức bán đấu giá công khai (bao gồm cả đấu giá theo lô) nhưng không thành công hoặc không bán hết số lượng cổ phần cần bán.
Việc tổ chức thực hiện chào bán cạnh tranh, nguyên tắc xác định giá khởi điểm, kết quả chào bán cạnh tranh thực hiện theo quy định đối với phương thức đấu giá công khai. Trường hợp chào bán cạnh tranh không thành công thì thực hiện phương thức thỏa thuận. Cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước trực tiếp thỏa thuận với nhà đầu tư khi chào bán cạnh tranh không thành công trong trường hợp chỉ có 1 nhà đầu tư nộp hồ sơ tham gia.
Điểm khác biệt trong định hướng sửa đổi chính sách lần này, cũng như quan điểm chỉ đạo chỉ đạo của Chính phủ, là tạo cơ chế thoái vốn thông thoáng, minh bạch, đồng thời thoái vốn với tỷ lệ lớn, mở ra cơ hội cho nhà đầu tư làm chủ doanh nghiệp hậu thoái vốn để hấp dẫn nhà đầu tư tham gia.
Ngoài sửa cơ chế, Bộ Tài chính còn trực tiếp triển khai các hoạt động quảng bá, tìm kiếm nhà đầu tư tham gia vào quá trình thoái vốn nhà nước.
Mới đây nhất, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng đã dẫn đầu đoàn công tác của Bộ, với sự tham gia của lãnh đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM… chủ trì Hội nghị xúc tiến đầu tư tài chính tại Nhật Bản.
Sự kiện này thu hút nhiều tổ chức đầu tư tài chính lớn của Nhật Bản tham dự, nên chúng tôi kỳ vọng, cùng với cánh cửa thoái vốn nhà nước đang rộng mở, sẽ thu hút dòng vốn Nhật tìm đến Việt Nam, qua đó cải thiện sức cầu cho thị trường, góp phần thúc đẩy nhanh tiến trình thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp.
Ông vừa nhắc đến sự minh bạch. Ý kiến từ nhiều chuyên gia, tổ chức đầu tư cho rằng, cơ chế thoái vốn minh bạch thôi chưa đủ, quan trọng là khâu tổ chức triển khai phương án thoái vốn phải thực sự công khai, minh bạch thì mới tạo được niềm tin trong giới đầu tư. Khi nhà đầu tư có niềm tin sẽ góp phần quan trọng cải thiện sức cầu cho thị trường?
Đúng vậy. Thực tiễn cho thấy, một trong những vấn đề nhà đầu tư, nhất là nhà đầu tư nước ngoài quan ngại là sự không công bằng, kém minh bạch trong quá trình triển khai thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Đây là lý do khi sửa đổi Nghị định số 91/2015/NĐ-CP, Bộ Tài chính đề xuất Chính phủ bổ sung nội dung quy rõ trách nhiệm của các bên liên quan.
Theo đó, Hội đồng thành viên hoặc chủ tịch công ty của doanh nghiệp nhà nước, cơ quan đại diện chủ sở hữu chịu trách nhiệm giải quyết những tồn tại, vướng mắc, khiếu nại, tố cáo liên quan đến quá trình thực hiện chuyển nhượng vốn nhà nước theo thẩm quyền như quy định của pháp luật hiện hành.
"Không quá lo ngại về nguồn cung tăng"
Ông Nguyễn Đức Hùng Linh, Giám đốc Phân tích và Tư vấn đầu tư khách hàng cá nhân, Công ty Chứng khoán Sài gòn (SSI)
Điều này có nghĩa, lượng vốn tiềm tàng trong dân còn rất lớn và nếu biết cách khơi thông nguồn vốn này thì việc hấp thụ 100.000 - 200.000 tỷ đồng nhà nước thoái vốn là việc dễ dàng.Thứ hai, nhiều nhà đầu tư nước ngoài đang trông chờ các đợt cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại Việt Nam để có cơ hội mua được số lượng lớn cổ phần, đơn cử trường hợp của VNM. Nếu chúng ta có những doanh nghiệp tốt, thì sẽ không phải lo tìm người mua.
Theo tôi, trước khi thoái vốn, cần đánh giá tình hình của doanh nghiệp kỹ lưỡng. Với những doanh nghiệp tốt và định giá thị trường ở mức gần với giá trị tiềm năng, nên thực hiện bán trước.
Với những doanh nghiệp còn tiềm năng tăng trưởng, có thể làm cho doanh nghiệp hiệu quả hơn, có lãi cao hơn nhằm có mức giá bán tốt hơn, thì nên tập trung vào cải thiện tình hình doanh nghiệp, 1 - 2 năm sau mới bán. Cách này sẽ tránh được thất thoát vốn nhà nước, nhưng triển khai trong thực tế không đơn giản. Bởi vậy, cần có cơ chế mới nhằm gắn quyền lợi của lãnh đạo doanh nghiệp với giá trị của doanh nghiệp, qua đó thúc đẩy doanh nghiệp phát triển đến mức tiềm năng.
Để hấp dẫn nhà đầu tư tham gia các đợt thoái vốn nhà nước, thủ tục và thông tin về đợt đấu giá doanh nghiệp cần được công bố rộng rãi. Kèm theo đó, xây dựng chiến lược marketing, quảng bá về quá trình thoái vốn này đến các nhà đầu tư ở trong và ngoài nước. Ngoài ra, nên đẩy nhanh việc hình thành các tổ chức đầu tư chuyên nghiệp, đặc biệt là công ty quản lý quỹ, để họ trở thành trung gian đầu tư, kết nối vốn.
“Muốn thoái vốn tốt, tỷ lệ cổ phiếu bán cho nhà đầu tư chiến lược phải lớn”
Ông Nguyễn Quang Bảo, Phó tổng giám đốc Công ty Chứng khoán Bản Việt (VCSC)
Qua thực tế tư vấn cổ phần hóa và thoái vốn tại VCSC, chúng tôi nhận thấy, có nhiều tổ chức trong và ngoài nước sẵn sàng đầu tư lớn vào các doanh nghiệp cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước. Bởi vậy, nếu có hàng tốt, công tác thoái vốn được chuẩn bị chu đáo, bài bản..., thì vẫn bán được giá tốt. Ngược lại, chất lượng hàng hóa kém, không có chiến lược và giải pháp thay đổi toàn diện hoạt động của doanh nghiệp, thì sẽ khó bán được hàng.
Kết quả lý tưởng sau khi thoái vốn sẽ là: Nhà nước thoái được vốn với giá hợp lý, nhà đầu tư mua được doanh nghiệp và vận hành hiệu quả, doanh nghiệp tăng thêm nguồn thu cho ngân sách nhà nước bằng việc đóng thuế nhiều hơn.
Tại sao lại là thoái vốn với giá hợp lý? Vì nếu lấy mục tiêu chính là thoái vốn với giá cao sẽ dẫn tới hai hậu quả trước mắt là tiến trình cổ phần hóa bị chậm và nhà đầu tư hết nguồn lực để đầu tư mở rộng vào doanh nghiệp đã mua.
Công tác minh bạch thông tin, tỷ trọng cổ phiếu dành bán cho các nhà đầu tư chiến lược lớn sẽ quyết định sự thành công của các đợt thoái vốn. VCSC đã tiếp xúc với nhiều nhà đầu tư chiến lược và họ đều mong muốn được mua với tỷ lệ lớn để có thể tham gia vào định hướng, điều hành của doanh nghiệp sau cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước.
Dưới góc độ là công ty tư vấn, chúng tôi kiến nghị, nên tăng chi phí cho công tác chuẩn bị cổ phần hóa, có thể áp dụng hình thức trả phí thưởng khi giá bán thành công cao hơn giá khởi điểm.
