Những NĐT cá nhân có số vốn đầu tư lớn vào TTCK là khách hàng VIP của các CTCK, còn được gọi là NĐT cá mập, đã khép lại một năm đầu tư với niềm vui chưa trọn vẹn khi thành quả đầu tư bị hao hụt rất nhiều trong đợt suy giảm mạnh của thị trường vừa qua. Thế nhưng, lớn hơn các cá mập là cá mập chúa. Cá mập chúa là các CTCK có hoạt động tự doanh kết thúc một năm với nỗi lo trích lập dự phòng.
Đó là lý do quan trọng khiến chứng khoán tăng mạnh vào cuối phiên 30/12, một ngày trước khi các tổ chức đầu tư, CTCK chốt giá trị tài sản đầu tư báo cáo lỗ lãi của năm 2009.
Cá mập gầy
Giám đốc đầu tư Công ty Tài chính R cho biết, một số khách hàng của công ty này từ lãi vài triệu USD đã giảm xuống chỉ còn vài chục nghìn USD, do dùng đòn bẩy tài chính quá lớn trong đợt suy giảm cuối năm của thị trường.
“Thực sự thì một số chứng khoán đã giảm quá đà, trước sau gì cũng tăng lại. Chúng tôi đã phải cứu một vài NĐT bằng cách yêu cầu họ đóng thêm tiền để giữ chứng khoán, chứ nếu theo đúng quy định bán chứng khoán cầm cố thì NĐT mất hết”, ông này nói.
Tình trạng này xảy ra ở cả các CTCK lớn cho NĐT sử dụng tỷ lệ đòn bẩy tài chính gấp 3 - 4 lần. Không ít NĐT bỏ của chạy lấy người, để lại cổ phiếu cầm cố cho CTCK tự xử. Và khi chứng khoán giảm quá nhanh, thanh khoản giảm mạnh thì CTCK đành ôm đống cổ phiếu đưa vào tài khoản tự doanh. Câu chuyện như năm 2008 lặp lại ở một mức độ thấp hơn.
Ông Trần Thiên Hà, Giám đốc CTCK An Phát nhận xét, nếu NĐT dùng đòn bẩy tài chính trở lại thì lượng tiền vào TTCK cũng khó tăng mạnh như trước, vì giá trị tài sản chứng khoán hay tiền của các NĐT lớn đã giảm ít nhất vài chục phần trăm.
Các cá mập đã gầy đi rất nhiều sau đợt suy giảm của thị trường, do ảnh hưởng của việc “uống thuốc” đòn bẩy tài chính quá liều.
Bị ngộ độc liều thuốc này nặng nhất có lẽ là đám cá mập là cổ đông nội bộ các công ty. Biết trước thông tin về hoạt động kinh doanh của công ty mình, nhóm cổ đông trên dốc túi mua cổ phiếu đúng vào thời điểm thị trường ở đỉnh cao, sau đó lại vay tiền để đỡ giá do thanh khoản cổ phiếu giảm, muốn bán cắt lỗ cũng không cắt được.
Khi hết hạn mức vay mà giá chứng khoán vẫn giảm, các NĐT cá mập loại này bắt buộc phải đặt thêm tài sản khác lấy tiền ôm giữ đống cổ phiếu giá xuống.
Cá mập chúa đi mỹ viện
Năm nay, áp lực đẩy giá cổ phiếu lên để làm đẹp báo cáo tài chính cuối năm không phải từ các tổ chức đầu tư nước ngoài mà lại từ chính các tổ chức đầu tư trong nước, nhất là các cá mập chúa - CTCK có tự doanh lớn.
Khi thị trường đang lình xình vào giữa phiên giao dịch ngày 30/12, vào cuối phiên, một số CTCK đã phải tăng mạnh mua vào cổ phiếu có trong danh mục tự doanh của mình để đẩy giá cổ phiếu này lên cao hơn.
VN-Index giảm hơn 8 điểm trong ngày 29/12 và tiếp tục dè dặt khi bước vào phiên 30/12. Nếu không có lực đỡ thì thị trường có thể đi xuống hoặc đi ngang trong ngày này. Trong khi đó, các thông tin trên thị trường cho biết, nhiều CTCK đã giải ngân bắt đáy khi thị trường ở 520 điểm và 480 điểm. Và nhiều công ty khác có các khoản đầu tư dài hạn vào cổ phiếu ở các mức giá cao đỉnh điểm.
Vì thế, các CTCK phải tự làm đẹp cho mình bằng cách đẩy giá cổ phiếu đang nắm giữ lên cao hơn để mức trích lập dự phòng ít hơn. Các CTCK làm được điều này trong điều kiện thuận lợi, các thông tin về vĩ mô chưa có dấu hiệu sẽ biến động, tâm lý NĐT đã ổn định hơn và áp lực bán giải chấp không còn.
Nếu TTCK không ổn định trong quý I/2010 thì NĐT phải hết sức lưu tâm đến mức độ “make up” báo cáo kết quả kinh doanh của nhóm cá mập chúa.
Và những giấc mơ cá mập
Trong khi các NĐT cá mập đang điêu đứng thì rất nhiều NĐT trẻ với số vốn vài ba tỷ đồng đang mơ trở thành NĐT cá mập trên TTCK. Cá mập nhỏ vốn chục tỷ đồng mơ thành cá mập… mập hơn, vốn 100 tỷ đồng. Những giấc mơ như thế không phải là mơ ước quá viển vông trên TTCK.
Và thị trường năm 2010 được dự báo có những khúc đoạn thăng trầm do ảnh hưởng của thay đổi chính sách tiền tệ, là cơ hội lý tưởng cho giấc mơ cá mập thành hiện thực. Một số CTCK hiện nay đã khởi động lại chính sách cho NĐT sử dụng đòn bẩy tài chính.
Nhưng cơ hội cao thì rủi ro lớn, cá mập cũng có thể bị rụng hết răng nếu liều lĩnh như cuối năm 2009, dùng đòn bẩy tài chính lớn khi thị trường tăng nóng bởi cung tiền cao nhờ chính sách kích cầu. Cá mập năm 2010 phải hiểu biết và thông minh hơn, chứ không chỉ “bạo vì tiền” như năm 2009.