Thứ nhất, là các ngân hàng xanh. Với tỷ lệ dư nợ tín dụng trên GDP là 140%, tín dụng ngân hàng là động lực thúc đẩy nền kinh tế Việt Nam, do vậy phải đóng vai trò trung tâm trong quá trình chuyển đổi năng lượng xanh của Việt Nam.
Để thúc đẩy hoạt động ngân hàng xanh, Chính phủ cần hoàn thiện, công bố danh mục phân loại về điều kiện được coi là tài sản xanh để các ngân hàng hiểu rõ những khoản nào được coi là khoản vay xanh. Sau đó, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) ban hành quy định hướng dẫn, bao gồm các cơ chế khuyến khích.
Một phương án là NHNN hỗ trợ vốn cho các khoản vay xanh, có thể thực hiện song song với quy định mức trần tăng trưởng tín dụng của cơ quan quản lý nhằm khuyến khích các ngân hàng ưu tiên cho vay xanh.
Tín dụng xanh liên quan đến việc phát triển chiến lược doanh nghiệp, các sản phẩm cho vay xanh, chính sách quản lý rủi ro, hệ thống thông tin quản lý, các chỉ số hoạt động chính và công bố thông tin. Các đối tác phát triển của Việt Nam có thể giúp xây dựng năng lực chuyên môn này.
Thứ hai, là cho vay khu vực tư nhân của các đối tác phát triển. Nếu các ngân hàng trong nước có thể đi đầu trong các khoản vay xanh quy mô nhỏ, thì các ngân hàng phát triển có thể chủ trì những khoản vay xanh có tính sáng tạo. Điện mặt trời nổi, điện gió ngoài khơi, pin lưu trữ và địa nhiệt đều còn tương đối mới ở Việt Nam, nhưng các đối tác phát triển có thể mang đến kiến thức chuyên môn quốc tế cần thiết. Do đây là các khoản vay tư nhân, chúng sẽ không được tính vào nợ chính phủ.
Các đối tác phát triển không chỉ mang nguồn tiền của mình đến cho các dự án này, mà còn cả nguồn vốn đồng tài trợ quốc tế. Đối với các dự án mà Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đồng tài trợ tại Việt Nam, số vốn vay trị giá 428 triệu USD của ADB đã huy động thêm 663 triệu USD vốn tài trợ quốc tế, hệ số tương đương 1,5 lần.
Để chắc chắn nguồn tài chính xúc tác này có sẵn cho các dự án xanh sáng tạo, Chính phủ cần bảo đảm một môi trường chính sách thuận lợi. Mọi sửa đổi đối với Thông tư 12/2022/TT-NHNN của NHNN quy định việc vay, trả nợ nước ngoài của doanh nghiệp trong nước không nên hạn chế các khoản vay xanh.
Chính phủ cũng cần tôn trọng quyền miễn trừ theo các điều ước quốc tế đối với dự án của các đối tác phát triển, gồm cả vốn đồng tài trợ mà họ huy động được và các bên vay trong nước của các đối tác phát triển xứng đáng được hưởng các ưu đãi về thuế một cách phù hợp.
Thứ ba, là cơ chế chuyển đổi năng lượng (ETM). ADB đã và đang triển khai thí điểm một sáng kiến mới ở Đông Nam Á, trong đó nguồn tài chính hỗn hợp được sử dụng để đẩy nhanh việc ngừng hoạt động hoặc chuyển đổi cơ cấu của các nhà máy nhiệt điện than để thay thế bằng các nguồn năng lượng tái tạo, sạch hơn. ETM mang tính đột phá và có tiềm năng trở thành một trong những chương trình giảm phát thải các-bon lớn nhất thế giới.
Năm 2021, ADB đã công bố nền tảng Đối tác ETM Đông Nam Á với Indonesia và Philippines. Tại Việt Nam, ADB đang tìm cách làm việc với Chính phủ về một nghiên cứu khả thi để đánh giá những lợi ích tiềm năng. Một nghiên cứu như vậy không có tính ràng buộc và sẽ cung cấp cho Chính phủ thông tin về nguồn vốn tài trợ tiềm năng khác để đáp ứng các cam kết giảm phát thải các-bon bằng 0 của Việt Nam đã công bố tại COP26, trong khi vẫn đảm bảo cung cấp điện đáng tin cậy và giá cả phải chăng.
Thứ tư, là các nhà đầu tư tổ chức trong nước. Nguồn lực của các ngân hàng trong nước và đối tác phát triển là không đủ để thu hẹp khoảng thiếu hụt tài chính xanh, song có một nguồn vốn chưa được khai thác, đó là các công ty bảo hiểm nhân thọ của Việt Nam và quỹ hưu trí công, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam.
Việc cải tổ các nhà đầu tư tổ chức là rất phức tạp và sẽ đòi hỏi cải cách thị trường vốn trên diện rộng, vượt ra ngoài phạm vi các công ty bảo hiểm nhân thọ và Bảo hiểm Xã hội Việt Nam. Tuy nhiên, nguồn vốn này có tiềm năng trở thành nguồn tài chính bền vững có tính bền vững nhất của Việt Nam.
