Chất vấn Bộ trưởng tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội khoá XIV vừa qua có vị đại biểu Quốc hội đặt câu hỏi với đại ý “dự án thép Hoa Sen - Cà Ná nếu sau này có hệ luỵ, Bộ trưởng có dám thực hiện cam kết từ chức trước Quốc hội?”. Bộ trưởng trả lời đại biểu này thế nào?
Tôi đã có văn bản trả lời ngay sau đó gửi tới đại biểu Lưu Bình Nhưỡng, người đặt câu hỏi này. Tôi cũng nói rõ tinh thần của những suy nghĩ của mình, rằng tôi không phải người sợ trách nhiệm, sẵn sàng đối mặt với trách nhiệm.
Nói dự án thép là oan nghiệt thì tôi chưa hiểu lắm ngữ nghĩa, suy nghĩ, quan điểm của tác giả câu nói đó.
Chúng ta đang nói đến quy hoạch thép, chứ không chỉ nói đến dự án thép Cà Ná đã được phê duyệt chủ trương đầu tư. Hiện dự án này mới chỉ được bổ sung vào quy hoạch ngành thép, thay thế một dự án thép đã được loại bỏ từ trước đó do không đủ điều kiện thực hiện. Từ khâu phê duyệt quy hoạch cho đến cấp phép, thực hiện các chủ trương đầu tư là quãng đường rất dài. Thậm chí, tuỳ vào quy mô dự án, việc cấp phê duyệt đầu tư còn được lãnh đạo Chính phủ, các bộ, ngành địa phương cân nhắc, quyết định.
Như đã nói, nếu hệ luỵ xảy ra ở một dự án mà ở đó có phần trách nhiệm nào của Bộ Công Thương thì Bộ trưởng sẵn sàng chịu trách nhiệm trước pháp luật, nhân dân, vì trước khi giữ chức vụ, tôi cũng là một công dân. Có điều Bộ trưởng thì phải có trách nhiệm cao hơn, tương xứng với những hành vi, trách nhiệm của mình. Hơn nữa, tôi còn là Đảng viên, thực hiện những nhiệm vụ theo sự phân công của Đảng, không e ngại chuyện từ chức.
Bộ trưởng Tuấn Anh khẳng định, với trách nhiệm cá nhân và cả hệ thống quản lý sẽ không được phép để xảy ra hệ luỵ tại các dự án thép. Ảnh: Ngọc Thành
Nếu đã để xảy ra những hệ luỵ như thế, theo nghĩa xấu, tiêu cực thì kể cả việc xem xét từ chức của Bộ trưởng cũng quá nhỏ bé với những thiệt hại gây ra cho đất nước, cho nhân dân và xã hội. Nhưng trách nhiệm cá nhân tôi và cả hệ thống sẽ không được phép để xảy ra hệ luỵ.
Nhưng cũng phải xét công bằng, nếu không có dự án thép Cà Ná thì có dự án thép khác không? Không có những dự án công nghiệp thì Việt Nam có phát triển được hay không?
Nếu đã để xảy ra những hệ luỵ như thế, theo nghĩa xấu, tiêu cực thì kể cả việc xem xét từ chức của Bộ trưởng cũng quá nhỏ bé với những thiệt hại gây ra cho đất nước, cho nhân dân và xã hội.
Nếu sợ rằng chỉ vì những hệ luỵ mà chưa hiểu rõ và đang gắn với sự thiếu trách nhiệm trong quản lý Nhà nước thì chúng ta sẽ không làm được gì cả. Việt Nam sẽ tiếp tục chỉ phát triển bằng hạt muối của Cà Ná, bằng hạt thóc của Tây Nam Bộ.
Một đất nước không có nền công nghiệp chúng ta có phát triển được không? Chúng ta đang tự đánh mất đi tất cả những lợi thế cũng như tất cả những nguồn lực của mình. Vai trò của các nhà quản lý ở đâu, các nhà xây dựng chính sách ở đâu? Nếu chúng ta chỉ e sợ những hệ luỵ như vậy thì ai là người chịu trách nhiệm?
Nhưng vẫn có chuyên gia nhận định thép Hoa Sen - Cà Ná sẽ trở thành "dự án thép oan nghiệt" nếu được triển khai và đi vào hoạt động. Bộ trưởng nghĩ sao?
Nói dự án thép là oan nghiệt thì tôi chưa hiểu lắm ngữ nghĩa, suy nghĩ, quan điểm của tác giả câu nói đó. Tất nhiên, dự án thép này mới là bổ sung, điều chỉnh quy hoạch thép chứ chúng ta chưa nói đến một công trình được phê duyệt để đầu tư thực hiện. Xây dựng dự án, thẩm định và phê duyệt là quá trình về sau, còn rất nhiều thời gian và dư địa cho chúng ta thực hiện tốt, trong đó có vấn đề về bảo vệ môi trường.
Với bất kỳ dự án nào thì hiệu quả dự án đều được các nhà đầu tư quan tâm. Nhưng đối với các cơ quan quản lý Nhà nước, ngoài hiệu quả của dự án còn những yếu tố đảm bảo quản lý Nhà nước trong chiến lược phát triển ngành, cũng như đảm bảo những yếu tố tổng hoà chung của xã hội và nền kinh tế.
Tôi khẳng định là dự án thép này hiện nay mới dừng ở quy hoạch nên chưa thể nói đến bất kỳ chi tiết nào, vì nói đến sẽ là võ đoán. Vì vậy, dự án đó có oan nghiệt hay tốt đẹp, hiệu quả còn phụ thuộc quá trình về sau khi chúng ta thực hiện chức năng quản lý Nhà nước với quản lý quy hoạch này.
Nhưng nếu khi đưa ra lấy ý kiến chuyên gia, người dân... có thể đa số ý kiến phản đối, muốn loại bỏ một số dự án thép, trong đó có cả Hoa Sen - Cà Ná ra khỏi quy hoạch thì Bộ trưởng có thuận theo ý kiến của số đông nhân dân hay không?
Chúng tôi đã từng trả lời và khẳng định với dư luận rằng, không có chuyện lợi ích nhóm trong các dự án thép, cũng như dự án thép Cà Ná. Nói không phải để tự bảo vệ mình mà là dựa trên những luận cứ phù hợp với thực tiễn, cơ sở pháp lý.
Tôi khẳng định quy hoạch ngành thép nói chung, cũng như chủ trương phát triển dự án thép Cà Ná phải được xem xét một cách đầy đủ, khách quan và toàn diện.
Một đất nước trên 100 triệu dân, đang ở giai đoạn đi sau, nhưng có lợi thế về phát triển công nghiệp thép, như có nguồn tài nguyên, lợi thế địa chính trị, giao thông hạ tầng… hay có điều kiện tiếp cận công nghệ hiện đại, thì bất hợp lý mới không nghĩ đến phát triển ngành công nghiệp này.
Chúng tôi cũng không cố chấp, bảo thủ mà quan điểm tiếp cận của Bộ Công Thương rất cởi mở, cầu thị, có trách nhiệm. Chúng tôi biết có nhiều luồng dư luận về dự án này, quy hoạch thép và hiện đang trong quá trình tiếp thu, lắng nghe ý kiến góp ý từ các bên.
Nhưng cũng phải nói rằng, vừa qua chúng ta nói nhiều tới quy hoạch thép của quốc gia và trong quy hoạch đó đưa ra những địa điểm, khu vực quy hoạch thành trung tâm thép… nhưng chưa nói đến một dự án về luyện thép bằng công nghệ gì, lò cao hay lò điện; quy mô lớn hay nhỏ, công nghệ xử lý chất thải theo phương án nào…
Từ quy hoạch tới khi dự án hoàn thành thẩm định là quá trình dài, qua nhiều bước khác nhau… Rồi phải có nghiên cứu tiền khả thi, khả thi. Trong báo cáo khả thi sẽ có báo cáo tác động môi trường (DTM)…
Theo quy định pháp lý, quy hoạch là bước đầu tiên để định hướng cho nhà đầu tư, doanh nghiệp tiếp cận cơ hội phát triển. Quy hoạch theo đúng khái niệm, là quy hoạch mở, có điều chỉnh để phù hợp với xu thế, hoàn cảnh cụ thể. Trước dư luận của xã hội mới đây Bộ Công Thương đã quyết định hoàn thiện lại quy hoạch thép và chọn tư vấn nước ngoài giúp nghiên cứu, bổ sung phản biện cụ thể, trước khi trình Thủ tướng thông qua.
