Tàu cao tốc Shinkansen ở Nhật Bản. Ảnh:Long Ly.
Chiều 14/1, tại cuộc họp về triển khai nghiên cứu tiền khả thi dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể giao Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông chỉ đạo liên danh tư vấn TEDI - TRICC - TEDIS, các đơn vị chức năng khẩn trương hoàn thiện báo cáo để trình Chính phủ trong tháng 1, sau đó trình Quốc hội xem xét, chấp thuận chủ trương đầu tư.
"Đây là dự án có ý nghĩa đặc biệt của đất nước, có nhiều vấn đề lớn được đặt ra. Thời gian qua, tư vấn đã có sự chuẩn bị tích cực, nhưng chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu về nội dung, tiến độ", ông Thể nói.
Trong báo cáo trình Chính phủ, Bộ trưởng yêu cầu làm rõ hai phương án đầu tư. Thứ nhất là theo mô hình "cắt ngang", trong đó ưu tiên đầu tư trước chặng Vinh - Hà Nội, Nha Trang - TP HCM như đề xuất của tư vấn. Thứ hai là phương án đầu tư "bổ dọc" theo đề xuất của GS Lã Ngọc Khuê (nguyên Thứ trưởng Giao thông), làm trước hạ tầng toàn tuyến Bắc - Nam, khai thác trước bằng đầu máy diesel rồi từng bước hiện đại hóa thành đường sắt tốc độ cao.
"Cả hai phương án đều phải căn cứ trên số liệu khách quan, trung thực của các đơn vị nghiên cứu, chuyên gia khoa học để đưa ra kết luận. Nội dung báo cáo phải đầy đủ dữ liệu, phụ lục để giải trình", Bộ trưởng nói thêm.
Ngoài ra, Bộ trưởng cũng lưu ý tư vấn làm rõ trong báo cáo tiền khả thi về công nghệ đoàn tàu, thời gian, biểu đồ vận hành toàn tuyến, kinh phí đầu tư giai đoạn 1, khả năng làm chủ công nghệ, các hạng mục xã hội hóa đầu tư, sự tác động của nền kinh tế qua các lĩnh vực cụ thể, suất đầu tư "phần cứng" hạ tầng tuyến và suất đầu tư "phần mềm" để vận hành được tuyến... Các nhà ga được xác định trở thành trung tâm của đô thị mới nên có thể bóc tách thành hạng mục đầu tư kêu gọi xã hội hóa, thay vì gộp chung vào phần vốn nhà nước đầu tư.
Trước đó, ông Phạm Hữu Sơn, Tổng giám đốc TEDI (đại diện liên danh tư vấn) trình bày nghiên cứu tiền khả thi dự án, trong đó tiếp thu ý kiến đóng góp của các bộ, ngành, địa phương, nhà khoa học.
Hai giai đoạn dự kiến đầu tư của đường sắt tốc độ cao. Đồ họa: Tiến Thành - Đoàn Loan.
Tư vấn đề xuất xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam nối Hà Nội - TP HCM dài 1.545 km, đi qua 20 địa phương với 23 nhà ga. Dự án dùng công nghệ động lực phân tán, vận tốc thiết kế 350 km/h. Phương án đầu tư đoạn Hà Nội - Vinh và TP HCM - Nha Trang giai đoạn 2020-2030 và hoàn thành đoạn giữa giai đoạn sau 2030-2040.
Dự án dự kiến được đầu tư theo hình thức hợp tác công - tư (PPP), trong đó nhà nước đầu tư hạ tầng với tổng vốn chiếm 80%. Vốn nhà đầu tư huy động bằng khoảng 20% để mua sắm thiết bị đoàn tàu và khai thác hoàn vốn.
Từ năm 2007 đến 2010, Chính phủ đã giao Tổng công ty Đường sắt Việt Nam làm chủ đầu tư để nghiên cứu dự án đường sắt cao tốc Bắc Nam. Nghiên cứu được thực hiện bởi Liên danh tư vấn Việt Nam - Nhật Bản (liên danh VJC). Dự án đề xuất quy mô đường đôi, khổ 1.435 mm chỉ chạy riêng tàu khách, tốc độ thiết kế 350 km/h. Chiều dài tuyến là 1.570 km, với 27 ga và 5 depot.
Nghiên cứu này sau đó được Hội đồng thẩm định nhà nước thông qua; Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị tán thành về chủ trương. Tuy nhiên, tại kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa 12 (tháng 6/2010), Quốc hội đã bác dự án trên vì còn nhiều tranh cãi, yêu cầu nghiên cứu kỹ hơn để khẳng định tính hiệu quả.
