Chi phí vốn tăng, NIM giảm
Báo cáo tài chính quý III/2025 của các ngân hàng vừa công bố cho thấy, NIM tiếp tục xu hướng giảm như các quý trước. Cụ thể, tại ACB, NIM quý I/2025 là 3,39%, đến quý II/2025 là 3,18% và sang quý III/2025 còn 3,02%. BIDV ghi nhận NIM 3 quý đầu năm lần lượt là 2,22% - 2,13% - 2,08%. Tương tự, của Eximbank là 2,65% - 2,51% - 2,4%; MB là 4,17% - 4,06% - 4,02%; LPBank là 3,25% - 3,15% - 3,11%; SeABank là 3,49% - 3,13% - 2,78%; Techcombank là 3,98% - 3,77% - 3,66%; VietinBank là 2,76% - 2,65% - 2,57%; Vietcombank là 2,77% - 2,68% - 2,69%; VIB là 3,41% - 3,25% - 3,09%; VPBank là 5,8% - 5,52% - 5,38%...
Báo cáo vừa công bố của Công ty Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) cho biết, trong quý III/2025, NIM toàn ngành giảm 10 điểm phần trăm so với quý trước đó, xuống mức 3% - cũng là mức đáy quý đầu năm và thấp hơn 30 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước. Diễn biến này bị ảnh hưởng bởi: Lợi suất tài sản sinh lãi giảm 5 điểm phần trăm so với quý trước xuống 6,5% - dù lợi suất cho vay (cấu phần tác động lớn nhất đến lợi suất tài sản) đi ngang; nợ quá hạn hình thành ròng tăng trở lại (chủ yếu từ nợ nhóm 2), trái ngược với quý trước đó với thu nhập lãi hưởng lợi từ thu lãi ngoại bảng khi tổng nợ quá hạn hình thành ròng giảm mạnh; chi phí vốn tăng 5 điểm phần trăm lên 3,9% chủ yếu do xu hướng tăng lãi suất huy động nói trên.
Trong ngắn hạn, VDSC cho rằng, dư địa cải thiện NIM sẽ hạn chế hơn, chủ yếu do áp lực từ chi phí vốn tăng nhanh hơn so với lãi suất đầu ra. Theo đó, chi phí huy động tiếp tục đối mặt với nhiều áp lực tăng khi xét đến nhu cầu giải ngân tín dụng về cuối năm thường rất cao, cùng khoảng cách lớn hiện tại giữa tăng trưởng huy động và cho vay.
Trao đổi với Báo Đầu tư Chứng khoán, một lãnh đạo ngân hàng cho biết, trong bối cảnh lãi suất huy động đang có xu hướng nhích tăng trở lại do áp lực thanh khoản cuối năm và cạnh tranh thu hút vốn, NIM của ngành ngân hàng đang chịu sức ép thu hẹp rõ rệt. Khi chi phí vốn tăng nhưng dư địa nâng lãi suất cho vay bị giới hạn bởi nhu cầu tín dụng yếu và yêu cầu từ chính sách hỗ trợ tăng trưởng, NIM khó có khả năng cải thiện mạnh.
Quả vậy, tăng trưởng tín dụng kể từ đầu năm của các ngân hàng niêm yết trên sàn chứng khoán tính tới hết quý III/2025 đạt 14,5% - mức tăng cao nhất trong vòng 5 năm trở lại đây. Mức độ tăng có phần chậm lại do yếu tố mùa vụ nhưng vẫn tích cực so với cùng kỳ các năm trước nhờ quan điểm hỗ trợ tăng trưởng kinh tế của Chính phủ.
Số liệu của Ngân hàng Nhà nước cho biết, tính đến ngày 30/10/2025, dư nợ tín dụng đạt 17.973.426 tỷ đồng, tăng 15,09% so với đầu năm (cùng kỳ năm trước tăng 9,77%), trong đó dư nợ tiền đồng tăng 15,18% và ngoại tệ tăng 12,59%. Về tỷ trọng, tín dụng tiền đồng chiếm 96,36% và tín dụng ngoại tệ chiếm 3,64% tổng dư nợ; tín dụng ngắn hạn chiếm 53,26% và tín dụng trung - dài hạn chiếm 46,73% tổng dư nợ.
Cùng thời điểm, huy động vốn đạt 16.986.876 tỷ đồng, tăng 10,99% so với đầu năm (cùng kỳ năm trước tăng 5,87%), trong đó huy động tiền đồng tăng 10,25% và ngoại tệ tăng 20,71%.
Về huy động của các ngân hàng niêm yết tính tới hết quý III/2025 đạt 11,4%. Như vậy, khoảng cách giữa tăng trưởng huy động - cho vay đã nới rộng lên 3,1 điểm phần trăm. Trong đó, tăng trưởng tiền gửi khách hàng đạt 10,2% so với đầu năm, ghi nhận sự giảm tốc, còn tăng trưởng giấy tờ có giá giảm xuống 21,7% so với đầu năm do quy mô phát hành mới thấp hơn lượng giấy tờ có giá đáo hạn. Tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn (CASA) toàn thị trường giảm nhẹ 30 điểm phần trăm xuống 21,9% - một phần do lo ngại của các hộ kinh doanh về việc bị kiểm soát thuế sau khi quy định áp dụng bắt buộc hóa đơn điện tử kết nối dữ liệu với cơ quan thuế theo Nghị định 70/2025-NĐ-CP của Chính phủ có hiệu lực từ ngày 1/6/2025.
Tiếp tục đi ngang hoặc giảm nhẹ các quý tới
Chi phí huy động tiếp tục đối mặt với nhiều áp lực tăng khi xét đến nhu cầu giải ngân tín dụng về cuối năm thường rất cao, cùng khoảng cách lớn hiện tại giữa tăng trưởng huy động và cho vay.
Nhằm đảm bảo thanh khoản trong bối cảnh không phát hành nhiều giấy tờ có giá trong quý III/2025 và huy động tiền gửi tăng chậm, các ngân hàng tăng cường đáng kể hoạt động trên thị trường liên ngân hàng (480.000 tỷ đồng) và tiếp tục tăng lãi suất huy động, bên cạnh sự hỗ trợ thanh khoản của Nhà nước khi Kho bạc Nhà nước tăng quy mô tiền gửi có kỳ hạn (hơn 100.000 tỷ đồng) tại các ngân hàng quốc doanh.
Thống kê của VDSC cho biết, trong quý III/2025, các nhóm ngân hàng quốc doanh, ngân hàng tư nhân quy mô lớn và ngân hàng tư nhân quy mô vừa đã tăng lãi suất huy động bình quân lần lượt là 5 điểm phần trăm, 20 điểm phần trăm và 25 điểm phần trăm so với quý trước đó. Bình quân lãi suất huy động tiền gửi khách hàng tăng 15 điểm phần trăm so với quý trước đó và tăng 40 điểm phần trăm kể từ đầu năm, so với kỳ vọng tăng 50-60 điểm phần trăm trong cả năm nay.
TS. Nguyễn Tú Anh - Giám đốc Nghiên cứu chính sách, Trường đại học VinUni nhận định, lãi suất huy động có xu hướng tăng trở lại và Ngân hàng Nhà nước phải can thiệp hỗ trợ thanh khoản xuất phát từ 2 yếu tố chính.
Thứ nhất, chênh lệch lãi suất giữa VND và USD đang rộng, khiến dòng vốn có xu hướng dịch chuyển ra bên ngoài. Chúng ta có thể thấy rõ điều này qua cán cân thanh toán khi thâm hụt hơn 9,67 tỷ USD trong 2 quý đầu năm, trong đó hạng mục tiền và tiền gửi của khu vực tổ chức tín dụng và dân cư trong nước vào khoảng 13,5 tỷ USD.
Tốc độ tăng của dòng vốn này rất đáng chú ý. Cụ thể, đối với tổ chức kinh tế, dòng tiền ra tăng khoảng 47% so với cùng kỳ năm trước, còn tổ chức tín dụng tăng tới 18 lần. Khi dòng tiền chảy ra bên ngoài, Ngân hàng Nhà nước phải bán ngoại tệ để can thiệp thị trường, đồng nghĩa với việc hút tiền đồng về, khiến nguồn cung tiền trong nước bị thu hẹp, từ đó gây áp lực lên thanh khoản hệ thống ngân hàng.
Thứ hai, sự bất định của kinh tế vĩ mô và tâm lý thị trường. Thời gian gần đây, chính sách thương mại của Mỹ đối với Việt Nam có phần kém thuận lợi hơn so với các nước trong khu vực Đông Nam Á, ví dụ như mức thuế áp cho hàng hóa Việt Nam là 20%, trong khi một số đối thủ khác là 19%. Dù chênh lệch không lớn, song điều đó vẫn tạo ra tâm lý lo ngại về triển vọng thương mại, khiến nhà đầu tư thận trọng hơn.
Cùng với đó, giá các loại tài sản như bất động sản và cổ phiếu tăng mạnh trong các tháng đầu năm, khiến thị trường hình thành kỳ vọng đồng tiền sẽ mất giá. Khi kỳ vọng lạm phát tăng lên, người dân và doanh nghiệp có xu hướng hạn chế giữ tiền mặt hoặc gửi tiết kiệm, thay vào đó chuyển sang nắm giữ tài sản. Điều này làm cho nguồn tiền huy động vào hệ thống ngân hàng sụt giảm.
“Các ngân hàng đã phải phụ thuộc nhiều hơn vào thị trường liên ngân hàng để đảm bảo thanh khoản trong quý III/2025 khi quy mô huy động tiền gửi giảm mạnh, nhưng áp lực thanh khoản vẫn gia tăng buộc các tổ chức tín dụng phải nâng lãi suất huy động để ‘giữ chân’ người gửi”, ông Tú Anh nhấn mạnh.
Còn vị lãnh đạo ngân hàng trên dự báo: “NIM sẽ tiếp tục xu hướng đi ngang hoặc giảm nhẹ trong các quý tới. Tuy nhiên, những ngân hàng có tỷ lệ CASA cao, kiểm soát tốt chi phí vốn và tối ưu hoá danh mục cho vay sẽ giữ được lợi thế. Trong khi đó, các ngân hàng phụ thuộc nhiều vào nguồn vốn kỳ hạn ngắn hoặc cho vay biên mỏng sẽ phải đối mặt với thách thức lớn về lợi nhuận và hiệu quả hoạt động”.