Căng thẳng địa chính trị, quá trình chuyển đổi năng lượng, thời tiết khắc nghiệt và nhu cầu tăng cao đang tạo ra một thời kỳ biến động thắt chặt nguồn cung hơn bao giờ hết. Các quốc gia và công ty đang vật lộn để đảm bảo đủ lượng khí đốt trong bối cảnh sức mạnh toàn cầu suy yếu khi các nền kinh tế phục hồi sau đại dịch.
Khí tự nhiên là một thành phần quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu giúp các nhà máy hoạt động, bật đèn và sưởi ấm cho các ngôi nhà. Sự cạnh tranh về nguồn cung cấp nhiên liệu hữu hạn sẽ chỉ trở nên tồi tệ hơn nếu các điều kiện hiện tại vẫn tiếp diễn, với giá cả tăng vọt và thiếu hụt nguồn cung có nguy cơ ảnh hưởng đến chi tiêu của các nền kinh tế, thúc đẩy lạm phát và khiến chuỗi cung ứng bị đình trệ.
Susan L. Sakmar, trợ lý giáo sư thỉnh giảng tại Trung tâm Luật Đại học Houston cho biết: “Thị trường ngày nay là một trong những thách thức nhất mà tôi từng thấy. Thế giới cần một chiếc bánh năng lượng lớn hơn để chia sẻ. Suy thoái kinh tế toàn cầu hoặc nhiều đợt đóng cửa do Covid làm chậm tăng trưởng, tôi nghi ngờ nhiều nơi trên thế giới sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu năng lượng”.
Thế giới đã phải đối mặt với nguy cơ thiếu khí đốt trong mùa đông này do nhu cầu phục hồi sau đại dịch cao hơn nguồn cung. Cuộc khủng hoảng diễn ra trong nhiều năm trong bối cảnh các quốc gia ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào khí đốt khi các công ty điện lực hạn chế tiêu thụ than và mở rộng các nguồn tái tạo gián đoạn, đồng thời đóng cửa các lò phản ứng hạt nhân sau thảm họa Fukushima 2011. Trong khi đó, các nhà cung cấp chậm thúc đẩy sản xuất.
Mặt khác, nhiệt độ ôn hòa trên khắp châu Âu và các khu vực châu Á trong mùa đông năm nay đã giúp hạn chế nhu cầu về nhiên liệu sưởi ấm và các công ty tiện ích giảm bớt áp lực về lượng hàng tồn kho hiện có. Nhưng căng thẳng địa chính trị đã giáng một đòn bất ngờ, tàn khốc vào một thị trường mong manh hiện tại.
Nỗ lực của châu Âu nhằm ngăn chặn hầu hết nhập khẩu khí đốt của Nga đồng nghĩa với việc nước này sẽ cạnh tranh với châu Á để tìm nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên hóa lỏng dự phòng, trong khi không có đủ đầu tư vào sản xuất mới để đáp ứng nhu cầu tăng cao. Đề xuất của Liên minh châu Âu trong tuần này về việc cấm nhập khẩu than của Nga gây thêm căng thẳng cho thị trường, vì các nhà sản xuất điện có thể cần phải chuyển nhiều hơn sang khí đốt để sản xuất điện.
Trong dài hạn, cán cân cung cầu khí tự nhiên hoá lỏng (LNG) được kỳ vọng sẽ trải qua nhiều khó khăn hơn, đặc biệt là nếu khí đốt của Nga bị loại bỏ. Theo báo cáo của Credit Suisse vào tháng trước, thị trường toàn cầu có thể thiếu hụt gần 100 triệu tấn LNG mỗi năm trong thời gian tới. Con số gần bằng nhu cầu hàng năm của Trung Quốc, nước mua LNG hàng đầu thế giới.
James Taverner, Giám đốc cấp cao của S&P Global cho biết: “Ngay cả trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng Nga-Ukraine, thị trường LNG toàn cầu đã thắt chặt với mức giá cao kỷ lục. Sự chặt chẽ của thị trường có thể sẽ tiếp diễn trong vài năm tới. Giá có thể sẽ tiếp tục dao động mạnh từ ngày này qua ngày khác”.
Hiện tại, giá khí đốt tự nhiên giao ngay đã cao đến mức những người mua hàng đầu thế giới ở Bắc Á đang chọn cách không nạp thêm hàng tồn kho bằng việc mua thêm ở nước ngoài. Thay vào đó, họ đang đánh cược rằng mùa hè này sẽ diễn ra nhẹ nhàng hoặc một thỏa thuận hòa bình giữa Nga và Ukraine sẽ dẫn đến việc giảm giá.
Các nhà kinh doanh hàng hoá cho biết, các nhà nhập khẩu LNG ở Trung Quốc và Ấn Độ đã cắt giảm đáng kể việc mua LNG giao ngay, và thay vào đó là tối đa hóa nguồn cung trong nước và tiêu thụ khí trong kho. Chiến lược này sẽ giúp tiết kiệm tiền, nhưng đi kèm với rủi ro rất lớn.
Nếu nhu cầu về khí đốt đột ngột tăng đột biến hoặc nếu lô hàng theo hợp đồng không thể giao do vấn đề sản xuất, một số người tiêu dùng hàng đầu của châu Á có thể bị thiếu khí đốt vào mùa Hè này hoặc mùa Đông năm sau. Họ sẽ buộc phải quay trở lại thị trường giao ngay và mua những lô hàng nhiên liệu rất đắt tiền, hoặc cắt giảm việc giao khí đốt cho khách hàng tại nhà.
Hiện tại, Nga đang tiếp tục cung cấp cho thị trường và châu Âu đã tránh được các lệnh trừng phạt đối với loại khí đốt đó. Tuy nhiên, sự sụt giảm đột ngột trong xuất khẩu của Nga - thông qua các lệnh trừng phạt hoặc một hành động đơn phương của Moscow có thể dẫn đến việc phá hủy nhu cầu là lựa chọn duy nhất để giữ thị trường cân bằng.
Theo Christian Sewing, Giám đốc điều hành Deutsche Bank AG, khí đốt của Nga rất quan trọng đối với Đức, việc ngừng nhập khẩu ngay lập tức sẽ gây ra suy thoái. Điều đó sẽ làm gia tăng sự sụt giảm toàn cầu về xăng dự phòng, đẩy giá lên một tầm cao mới và khiến nhiều quốc gia không có đủ nhiên liệu để cung cấp năng lượng cho nền kinh tế của họ.
Theo nhà sử học năng lượng Daniel Yergin, cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu đang diễn ra tiềm ẩn rủi ro cao hơn so với những cú sốc dầu của những năm 1970.
“Nó không chỉ liên quan đến dầu mỏ, mà còn liên quan đến khí đốt tự nhiên và than đá, và nó liên quan đến hai quốc gia được coi là siêu cường hạt nhân. Nếu có sự gián đoạn trong việc cung cấp khí đốt, chúng ta sẽ thấy các ngành công nghiệp đóng cửa, giá cả tăng lên. Có nghĩa là các dự báo kinh tế vĩ mô sẽ phải hạ xuống”, ông cho biết.
Đối với các quốc gia thị trường mới nổi có nguồn ngân sách eo hẹp trên khắp Nam Á và Nam Mỹ, tình hình rất nghiêm trọng vì các chính phủ có thể buộc phải hạn chế cung cấp điện hoặc nhiên liệu sưởi ấm cho các hộ gia đình. Argentina đã chi khoảng 750 triệu USD cho tám lô hàng LNG cho đợt giao hàng từ tháng 5 đến tháng 6 trong một cuộc đấu thầu vào tháng trước. Con số này cao hơn khoảng 20 lần so với mức giá họ phải trả cho các lô hàng tương tự vào năm 2020 và có nguy cơ khiến hóa đơn tiền điện tăng vọt.
Pakistan cũng đang ở trong tình thế khó khăn khi chính phủ không còn đủ khả năng mua các lô hàng nhiên liệu ở nước ngoài và đang tìm các giải pháp thay thế. Các nhà máy điện ở Pakistan đang cạn kiệt nhiên liệu và đang cầu xin chính phủ cung cấp thêm nguồn cung cấp. Khi giá cả tiếp tục tăng, tình trạng thiếu nhiên liệu có nguy cơ lan sang Bangladesh, Ấn Độ và Thái Lan.
Saul Kavonic, nhà phân tích năng lượng tại Credit Suisse Group AG cho biết: “Tình trạng nghèo năng lượng ở các khu vực châu Á có thể dẫn đến việc châu Âu hút hàng hóa LNG rời khỏi điểm đến dự định ban đầu của họ”.
